دشمن در فضای مجازی مواخذه نمی شود

دیپلماسی ایرانی: جنگ در فضای سایبر، نبرد کدها، تسلیحات بی صدا و عناوینی از این دست، چند سالی است که جای خود را در خبرهای بین المللی و البته هشدارهای جهانی در خصوص آغاز فصلی جدید در مناقشه های جهانی، باز کرده اند. روزگار قشون کشی در روز روشن و یا شبیخون نظامی در تاریکی شب بر ملت و دولتی ثانی گذشته است. افکار عمومی با هیچ توجیهی حمله نظامی و در تیررس مرگ قرار دادن هموطنان یونیفورم پوش خود را مشروع  و مقبول نمی داند.جنگ جدید ابزار جدید خود را که همان رایانه های معمول هستند یافته است. تنها با فشار دادن یک دکمه می توان ساختار قدرت در کشور مورد نظر را هدف قرار داد. با اینهمه هنوز قانونی برای مجازات عاملان این جنگ که شاید سر و صدایی نداشته باشد اما کم تلفات نیست، تدوین نشده است. حسن جنگ سایبری را کارشناسان در مخفی ماندن هویت آغازکننده آن می دانند. با اینهمه نظم جهانی به قانونی برای هدف قرار دادن خاطیان نیازمند است. خلایی که شاید سردمداران این جنگ یعنی رژیم صهیونیستی و ایالات متحده فعلا انگیزه ای برای پر کردن آن نداشته باشند. در ایران نام ویروس رایانه ای استاکس نت با جنگ سایبری گره خورده است. در روزهای اخیر نیز روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز با انتشار مقاله ای از دستور صریح باراک اوباما رئیس جمهوری دموکرات امریکا برای هدف قرار دادن تاسیسات هسته ای ایران با ابزار رایانه ای پرده برداشت. دیپلماسی ایرانی چند و چون این جنگ جدید، تبعات چبران ناپذیر آن و خلا قانونی برای مهار دشمن را با دکتر نعمت احمدی، کارشناس مسائل حقوق بین‌الملل در میان گذاشت که متن این پرسش و پاسخ به شرح زیر است:

در دوره‌ای که شاهد نیرو گرفتن جنگ سایبری بر جنگ و حمله نظامی هستیم، شما زوایای پدید آمدن این حوزه جدید را چگونه می‌بینید ؟
 

از متداول شدن واژه جنگ سایبری مدتی نگذشته و اصولا دنیای مجازی عرصه جدیدی است که میان مردم و دولت‌ها بوجود آمده است. در گذشته ما راجع به تلفن و مزاحمت‌های تلفنی در قانون مجازات اسلامی قوانینی را داشته‌ایم که حد آن مجازاتی است که از بعد ایجاد مزاحمت بوجود می‌آید. اما دایره وسیعی که امروزه دنیای مجازی و اطلاعات پیدا کرده که شناسانامه بسیاری از امور وابسته به رمز و راز و اعداد و ارقامی است و به عده و عده دولت‌ها ،نه جمعیت و نه وسعت و ثروت آن کشور بستگی ندارد. حتی نیازی نیست  که در حد یک کشور هم باشد، بلکه می‌تواند دستگاه رایانه در برابر فردی باشد و آن فرد به تنهایی یک لشکر فرض شود و  به زوایای پنهان هر موضوعی نفوذ پیدا کند. در تعریف یک کشور گفته می‌شود که باید خاک، پرچم و مردم داشته باشد و بالتبع هردولتی به تعداد مردم و منافع ملی‌ خود لشکر و یا نظامی را تعریف می‌کند. اما این دنیای جدید با آن کاملا متفاوت است، هرجند وسعت دنیای مجازی از مادی وسیع‌تر است.

امروزه دولت‌ها به دلیل وجود دنیای مجازی بسیاری از مسائل رانمی‌توانند پوشیده و پنهان نگه دارند. مردم و دولت‌ها در اتاق شیشه‌ای زندگی می‌کنند که به راحتی می‌توان منافع آنها را مورد هجمه قرار داد. شاهد بودیم که در سال 2000 تمامی رایانه‌ها که بر اساس صفر و یک ثبت شده بود، چه اندازه موجب نگرانی مردم شد که در آن لحظه تاریخی همه رایانه‌ها صفر خواهد شد و اطلاعات از بین خواهد رفت. این یک حادثه عمومی بود. اما امروزه نیز شاهد هستیم که سیستم بانکی و تمامی مسائل امنیتی و اطلاعاتی یک کشور در کوچکترین تراشه دنیا جمع شده است. حال باید در توضیح گفت در کنار هر پیشرفت تکنولوژیکی در دنیا ضد آن هم درست می‌شود.
 

اخیرا رژیم صهیونیستی با همراهی آمریکا، ایران را هدف حمله ای سایبری قرار داده است. آیا این یورش مصداق جنگ دارد؟
 

 به عنوان مثال ویروس استاکس نت جنگ اتمی بوجود آورد که دولت اسرائیل هم  به صراحت اعلام به استفاده از این ویروس در جهت تخریب در تکنولوژی هسته‌ای ایران کرد. در مصاحبه‌ای یک فرد اسرائیلی به صراحت اقرار کرد که در شهادت دانشمدان اتمی ایران و فرستادن ویروس به رایانه‌های هسته‌ای ایران دست داشته‌اند و در حقیقت اقرار بین‌المللی در رسانه جهانی کردند. بنابراین عملا از تکنولوژی روز استفاده کرده و وارد بخش‌های دفاعی ایران که منافع ملی ایران به آن  گره خورده، ورود پیدا کردند. این روزها نیز نام ویروس دیگری به نام شعله را شنیدیم که ویروس دیگری در رایانه‌های ایران است.

نکته ظریفی که باید در این مساله مورد توجه قرار داد این است که سیستم جنگ در دنیا در حال تغییر است، به عنوان مثال هواپیماهای بدون سرنشین که امریکا به بهانه مبارزه با تروریسم بر فراز کشورهایی روانه می‌کند و مردم را می‌کشند. اخیرا لقبی را به اوباما دادند به نام آدمکش خاموش، یعنی فرمان قتل افرادی را بدون اجرای محاکمه‌ای که جرم آنها مشخص شده باشد، صادر می‌کند.
 

از نظر مقررات بین‌المللی  چه تصمیمی باید در مقابل جنگ‌های سایبری گرفت و چه اقدامی می‌توان در مقابل آن کرد؟
 

دنیا وارد عرصه‌ای می‌شود که نیاز به نظم نوینی در این زمینه دارد. جنگ‌هایی که جنبه بین المللی پیدا کردند متعاقب آن سازمان‌های بین‌المللی بوجود آمد. به عنوان مثال جامعه جهانی پس از جنگ جهانی اول تشکیل شد، اگر به دوره‌ای عقب‌تر برگردیم قرارداد وست‌فالین که در آلمان بسته شد برای اولین بار  منافع جهانی را در نظر گرفت. بدین معنا که  اگر چه این جنگ‌ها میان دو کشور اتفاق می‌افتد، اما در کل دنیا اثرگذار است و آنها برای جلوگیری از وقوع جنگ‌های گسترده و همه‌گیر سازمان‌هایی را تشکیل دادند. پایان جنگ جهانی دوم نیز منجر به ایجاد تشکیلات وسیعی با عنوان سازمان ملل که ارکان مختلفی از جمله شورای امنیت و مجمع عمومی دارد،تشکیل شد. بنابراین چنین سازمان‌هایی برای جلوگیری از حملاتی که برخی کشورها صورت می‌دهند،‌ تشکیل شد. با قیاس به این  موضوع که بشر پس از جنگ‌های کلاسیک به فکر ایجاد سازمان‌های بین المللی افتاد، پس از بوجود آمدن اینگونه سازمان‌ها دادگاه‌هایی نیز برای مقابله با نقض حقوق بشر همانند دادگاه لاهه و دادگاه جنایت‌های جنگی نیز برپا گردید. بنابراین دنیای جدیدی که بر اساس تکنولوژی مدرن روز شکل گرفته، نیاز به تشکیل سازمان‌های بین‌المللی دارد، تا افراد یا دولت‌های که از درون دنیای مجازی به کشورهای دیگر ضرر می‌زنند، پیگیری شوند. تنها یک نمونه بسیار حساس را که می‌توان در این مورد مثال زد سیستم هواپیمایی کشورهاست که به راحتی می‌توانند به این سیستم نفوذ پیدا کرده و آن را حک کنند که حتی خسارات برخی از چنین نفوذ‌هایی کمتر از جنگ نیست.

اما تا به امروز هیچ مرجعی و یا سازمانی وجود ندارد که بتوان در آن سازمان شکایتی را طرح کرد و یا قوانین بین‌المللی داشته باشیم که دولت‌ها برابر معاهدات بین‌المللی به آن بپوندند و سبب جلوگیری از نفوذ و یا حمله کشورها به یگدیگر شود. به طور خلاصه باید گفت در چنین دوره‌ای لزوم به وجود آمدن چنین سازمانی حس می‌شود.

تهیه‌کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/14