عراق آرام آرام، آرام مى شود

مقتدی صدر رهبر سپاه مهدی فعالیت های اين گروه را شش ماه به حال تعليق درآورده. موضوع چيست؟

سپاه مهدی محصول تحولات پس از اشغال عراق است. بسیاری از نیروها پس از انحلال ارتش و سازمان های امنیتی عراق به وسیله ارتش آمریکا ناگزیر شدند هر یک در گروه های فرقه ای خود شان گردهم بیایند.

  سپاه مهدى محصول اين تحول است. در سال اول اشغال عراق سپاه مهدی به نیروی شبه نظامی تبديل شد وتوانست خود را به عنوان وزنه اى سنگین به جامعه جدید عراق تحمیل کند و مرکز و تا حدودی غرب عراق را تحت سیطره خود آورد.

این سپاه از یک سو و مقتدی صدر از سوی دیگر مواضع سیاسی ضد اشغال اتخاذ کردند. با اين روش بود که  خود را در عراق تثبیت کردند. بسیاری از گروه های سیاسی شیعه وسنی عراق   احساس کردند که نمی توان این نیرو را نادیده گرفت.

به ویژه آنکه سپاه مهدی به لحاظ طبقلات اجتماعی اقشار تهیدست، فقیرو مستضعف را پوشش داده بود تا هم به تامین معیشتاش بپردازند وهم به لحاظ سیاسی در اردویی که نزدیک ترین مواضع را به خودشان دارد مستقر بشوند.

 سپاه مهدی این چنین شکل گرفت. به نظر می رسد رویدادهای کربلا به مناسبت 15شعبان سالروز ولادت امام مهدی(عج) به مقتدی صدر پیام داد که بسیاری از نیروهای اين سپاه در مسيرى جدا از استراتژی اعلام شده سپاه مهدی حرکت می کنند و احتمال دارد خلاف منافع این گروه و سیاست هایش فعاليت کنند. درگیری های خونین کربلا نشان داد اين اتفاق افتاده است.

از یک سو سپاه مهدی با روند سیاسی موجود در عراق به مخالفت برخاست، از سوی دیگر در درگیری ها ناصریه والعماره امکانی فراهم کرد تا نيروهايى  از بیرون مرزهای عراق وارد اين کشور شده و از صحنه عراق به عنوان عرصه ای برای رویارویی با نیروهای چند ملیتی بهره ببرند.

سپاه مهدی تبدیل به نیرویی شد که به لحاظ امنیتی بسیار وسیع بود. مقتدی صدر به این نتیجه رسید که باید فعالیت سپاه مهدی را به حال تعلیق درآورد تا بتواند این سپاه را از لحاظ تشکيلاتى بازسازى کند.

با توجه به توافق با نورى المالکى براى وارد کردن نيروهاى بعثى به ارتش عراق به نظر مى رسد در بازسازی تشکیلاتی سپاه مهدی ومقتدی صدر به سوی سیاسی کردن این سپاه حرکت خواهند کرد و صبغه نظامی اش را کاهش خواهد داد و اين سپاه  بسیاری از نیروهایش را در سیستم جدید ارتش عراق تعبیه کند.

معنای ضمنی اين حرکت برای دولت نوری المالکی و نیروهای آمریکایی که خود را آماده نبرد با این سپاه می کردند مثبت است. به سپاه مهدى هم مصونیتی داد تا با نیروهای چند ملیتی درگیر نشود.

آرام آرام عراق به سمت محدود سازی نیروهای شورشی مخالف حضور بیگانگان می رود. از سویی سپاه مهدی از صحنه رویارویی با نیروهای چند ملیتی خارج می شود، از سوی دیگر احزاب سنی در حال بررسی احتمال همکاری با دولت نوری المالکی هستند.

بنابراین ما در آینده شاهد خواهیم بود که نیروهای شورشی کاملا محدود خواهند شد. هویت ومقاصدشان مشخص می شود ودر نتیجه غلبه بر آنها راحتر خواهد بود.

 ارتش امریکا بیانیه ای صادر کرد و در آن از تعلیق فعالیت های سپاه مهدی ابراز خشنودی کرد. ارتش آمریکا اعلام کرده اگر این اتفاق بیفتد-  تعليق فعاليت هاى سپاه مهدى- تمام نیروهایش را برای مبارزه با القاعده وشورشیان بسیج می کند ودیگر درگیر مبارزه با این سپاه نمی شود.در ضمن چندی پیش یکی از سناتورهای برجسته حزب جمهوری خواه آمریکا اعلام کرده بود که ارتش امریکا باید از عراق خارج بشود.چندی است حملات انتحاری در بصره کاهش پیدا کرده آیا تمام این تحولات را می توان این چنین تحلیل کرد که آمریکا تلاش می کند تا فضای سیاسی ونظامی عراق را ارام می کند تا کم کم از عراق بیرون بیاید؟

نیروهای آمریکایی بخشی از بازیگران صحنه عراق محسوب می شوند. اگرچه سهم خیلی بالایی می توان به آنها داد ولی آنها تنها بازیگر صحنه عراق نباید تلقی کرد. چراکه خود سپاه مهدی به صرف وجودش می توانست نیروهای امریکایی را به چالش بکشد وچنانچه ارتش امریکا دیروز اعلام کرده استقبال کرده از تحول در سپاه مهدی، این علامت نشان می دهد نیروهای زیادی را اختصاص داده بود برای رویارویی احتمالی با سپاه مهدی.

من می توانم بگویم نیروهای آمریکایی، سپاه مهدی و نیروهای فعال عراق به این نتیجه رسیدند که عراق راه حل نظامی ندارد و بايد به پروسه سیاسی پیوست.

 یک سری نیروها هستند که عمدتاً از بیرون مرزهای عراق وارد شده اند، اینها به هیچ یک از این روندها وفادار نیستند وایمان ندارند. با تقویت روند سیاسی و پیوستن سپاه مهدی به روند سیاسی و فعال شدن جناح های اهل سنت مخالف نیروهای آمریکایی در موافقت با مالکی و دستیابی به یک توافق سیاسی با آنها صحنه عراق به این شکل ترسیم خواهد شد وجغرافیایش را این چنین می توان توصیف کرد: نیروهای بالقوه مخالف حضور نظامیان چند ملیتی آرام آرام به روند سیاسی می پیوندند و آرام آرام صحنه برای تکروی و منفرد شدن درگیری های نظامی به نیروهای خارج از مرزها مثل القاعده و...محدود می شود.

 در نتیجه صحنه عراق به این سمت حرکت می کند که معلوم می شود دشمن آمریکا در صحنه عراق چه کسی است. نیروهای آمریکایی خوش شانسى آوردند. خوش شانسى شان این است که نیروهای شبه نظامی در عراق به بن بست رسيدند و اين موضوع موجب شد روندهای سیاسی تقویت شود.

 تا سه هفته قبل امکان تغییر دولت مالکی وجود داشت ولی با توافق با کردها و پیوستن پاره ای از جناح های اهل سنت به این توافق یا احتمال توافق بعدی بقایا یا دیگر نیروهای اهل سنت همه این تحولات به رایان کروکر نماینده امریکا در عراق این امکان را داد که روند سياسی عراق را به صورت خوش بینانه شکل دهد.

در نتیجه هم اکنون هویت نیروهای مخالف نیروهای چند ملیتی کاملاً مشخص است. از سوی دیگر به دنبال افزایش تهدیدهای مربوط به آمریکا و ایران وچالش های مربوط بین دو کشور به نظر می رسد که ایران تلاش می کند در ارتباط با صحنه عراق اقدام به تغییر پاره ای از راهبردها از طریق وادارکردن سپاه مهدی به پیوستن به روند سیاسی و از طریق کنترل مرزها برای عدم ورود نیروهای شورشی یا خارج شدن نیروهای شورشی به سمت مرزهای عراق در عرصه عملی کرده است.

همه این اقدامات کمک کرد که ضریب ناامنی عراق کاهش پیدا کند وروند سیاسی غلبه کند بر روندهای دیگر. این موضوع را به حساب موفقیت نیروهای آمریکایی نمی گذارم بلکه به حساب چند عامل ومتغیر می گذارم.

1- نیروهای شبه نظامی سپاه مهدی به بیهودگی عمل نظامی شان پی برده اند.

2- نیروهای اهل سنت مخالف حضور نیروهای خارجی به این نتیجه رسیدند که کشورهای عربی مثل عربستان، مصر وکویت از ادامه همکاری با آنها برای غلبه بر سازه فعلی دولت عراق در اثر فشارهای خانم رایس وتوافقاتی که به عمل آمده سرباز مى زنند. در نتیجه آنها خود را بی پناه ديدند و پیوستن به روند سیاسی را در اولویت قرار دادند.

3- تغییر راهبردها وتدابیر تاکنیکی ایران در صحنه عراق در رابطه با نیروهای آمریکایی به کاهش تنش ها در عراق واستفاده از آنها در پرونده های دیگر مثل مناسبات ایران وامریکاکمک کرد. این 3متغیر کمک کرد ضریب امنیتی عراق به اصطلاح بالا برود ونا امنی کاهش پیدا کند و روند سیاسی بر سایر رونده تقدم پیدا کند . سپاه مهدی نیروی شبه نظامی اش را منحل خواهد کرد و به روند سیاسی می پیوندد.

 نیروی اهل سنت مخالف حضور نیروهای آمریکایی مثل حزب اسلامی عراق و جبهه التوافق به این سمت خواهند رفت که برای سهم گیری از قدرت آینده توافقات بیشتری با ائتلاف شیعه عراق وکردها به عمل آورند وآرام آرام به روند سیاسی خواهند پیوست.

 فعال شدن مذاکرات ایران وآمریکا در صحنه عراق در آینده وعملی شدن پاره ای از توافقات به ویژه در چارچوب کمیته امنیتی مشترک عراق، آمریکا وایران علائم مثبتی خواهد بود از موفقیت سناریوی جدید.

رسانه ها مى گويند مقتدی صدر رئیس سپاه مهدی، زمام امور از دستش در رفته ودیگر قادر به اداره این سپاه نیست.

من در ارزیابی اولیه به صورت غیر مستقیم اعلام کردم، شما الان صراحتاً از من می پرسید که آیا زمام امور وکنترل سپاه مهدی در عرصه مدیریت وفرماندهی از دست رفته یا نه. من این را به صورت قطعی نمی توانم بگویم به دلیل اینکه هر یک از بازیگران اگر می خواست سپاه مهدی انسجام و راهبردهایش حفظ شود می توانست وارد عمل شود تا سپاه را از تعلیق فعالیت هایش باز دارد. باید این را با متغیرهای دیگری سنجید.اگر ایران می خواست چنین عملی را انجام بدهد از تعلیق فعالیت شبه نظامیان سپاه مهدی جلوگیری می کرد.

احمد الشیبانی از نزدیکان مقتدی صدر با الجزیره گفت وگویی کرده وگفته که شش ماه تعلیق شامل مبارزه با اشغالگران نمی شود. ایشان در واقع به نوعی صحبت های مقتدی صدر را تکذیب کرده. اين تناقض در گفته هاى دو مقام بزجسته سپاه مهدى را چگونه ارزيابى مى کنيد.

احمد الشیبانی قصد دارد بگوید تعلیق سپاه مهدی به معنای توقف مبارزه با اشغالگران نیست. سپاه مهدی در موزائیک عراق جزو نیروهای مخالف اشغال است. منتها این اشغال را یک وقت از طريق فعالیت های مقاومت مسلحانه دنبال می کند یک وقت از طريق مبارزه سیاسی علیه اشغالگران.

سپاه مهدی در حالت تعلیق فعالیت مقاومت گونه است. در آينده مقاومت اين سپاه ازعرصه فعالیت نظامی به فعالیت غیر مسلحانه سیاسی تغییر خواهد کرد. من تردید ندارم که مقتدی صدر استراتژی مقاومت علیه اشغالگران را در چهارچوب به اصطلاح سیاسی دنبال خواهد کرد تا هم ابتکارعمل را در دست بگیرد وهم از به اصطلاح رخنه پاره ای از نیروهایی که مقاصد وراهبردهای دیگری در سپاه مهدی دارند جلوگیری کند.

 به نظر می رسد  در شش ماه آينده غلبه و تقدم فعالیت مقاومت گونه سیاسی سپاه مهدی را شاهد خواهیم بود تا بتواند موقعیت خود را در بافت نظامی عراق حفظ ونیروهایش را با توافق نیروهای دولت نوری المالکی به تشکیلات جدید ارتش عراق منتقل کند تا از بار سنگین فرماندهی وتامین معیشت آنها رها شود.

 در نتیجه اتفاقی که می افتد اینگونه خواهد بود که سپاه مهدی ثقل سیاسی اش را حفظ خواهد کرد وثقل نظامی اش را به ارتش منتقل خواهد کرد.