ادعای نادرست پومپئو درباره اتحاد منطقه ای علیه تهران

دیپلماسی ایرانی: مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا 10 ژانویه در سخنرانی مهم سیاست خارجی در قاهره گفت کشورهای منطقه برای مقابله با ایران به سمت آمریکا می شتابند. او با مطرح کردن این ادعا که دولت کنونی اشتباهات دولت اوباما را تصحیح کرده، نمایشی دیگر از ادعای پیروزی در سیاست خارجی رئیس جمهوری اش را ارائه داد. سخنرانی سراسر «ایران هراسی» پومپئو همچنین از جهت عقب نشینی از برنامه ترامپ برای خارج کردن نیروها از سوریه تا پیش از «اخراج همه نیروهای ایرانی»، اهمیت داشت که در تناقض شدید با بیانات اخیر رئیس جمهوری مبنی بر اینکه «ایران می تواند هرکاری می خواهد در سوریه انجام دهد»، بود.

پومپئو بدین ترتیب موضع گیری شدیدالحن جان بولتون، مشاور امنیت ملی را تقویت کرد که پیشتر به اسرائیل درباره نیت ایالات متحده در سوریه اطمینان خاطر داده و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه را خشمگین کرده بود. پومپئو با این سخنرانی به متحدان آمریکا در خاورمیانه اطمینان داد که سیاست ایالات متحده در منطقه همانند همیشه خواهد بود. این سیاست سه عنصر کلیدی دارد: محفاظت از متحدان ایالات متحده و منافع آنها از جمله جریان آزاد نفت، مبارزه با تروریست های داعش و مقابله با ایران. مساله دیگر که همان روند صلح خاورمیانه است، برای اینکه جلوی پیشروی های اسرائیل را نگیرد چندان جدی پیش نمی رود.

در رابطه با ایران طبق گزارش هایی که تاکنون منتشر شده، سیاست دولت ترامپ به شدت از هم گسیخته بوده است. واشنگتن با اعمال تحریم های یکجانبه علیه تهران ضربه ای شدید به آن وارد آورده، اما آمریکا در ارتباط با کشاندن ایران به سر میز مذاکره یا وادار کردن آن به عقب نشینی از برنامه موشکی یا سیاست های منطقه ای، موفقیت ملموسی نداشته است.

حقیقت یابی ادعاهای پومپئو

برخلاف ادعای پومپئو شرایط منطقه از داستان دیگری حکایت دارد که با اظهارات درباره اتحادهای فزاینده منطقه ای علیه ایران نمی خواند. ایران به لطف رویکرد منطقه ای خود با بسیاری از همسایگان و همسایگان نزدیک (در منطقه آسیای میانه، قفقاز و آسیای شمال غربی) روابط خوبی دارد و شورای همکاری خلیج فارس متشکل از عربستان سعودی، عمان، بحرین، کویت، امارات متحده عربی و قطر هم اتحاد مستحکمی ندارند. قطر در واکنش به انزوای تحمیلی به رهبری عربستان به ایران و ترکیه نزدیک تر شده است. کویت هم روابط خوبی با ایران دارد. عمان به طور خاص به ایران نزدیک است و توانسته در مذاکرات پنهانی ایران و آمریکا ایفای نقش و توازن را در روابط با تهران و ریاض حفظ کند. امارات هم اگرچه در امور منطقه ای متحد عربستان محسوب می شود، اما روابط تجاری و محاسبات امنیتی را با ایران حفظ کرده است؛ حجم مبادلات تجاری دو کشور در سال 2017 به 17 میلیارد دلار رسید. در میان همه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، بحرین نزدیک ترین متحد عربستان در رویکرد ضدایرانی آن محسوب می شود.

اعضای شورای همکاری خلیج فارس به دلیل اختلافات سیاسی و برداشت های متفاوت از تهدید، هرگز نقشه راه مشترکی در روابط آتی با ایران نداشته اند. در مقابل، تنش های فزاینده بین ایالات متحده و ایران و احتمال زورآزمایی دو کشور در خلیج فارس که بر جریان نفت تاثیر می گذارد، سبب شده که برخی از کشورهای منطقه همچون کویت برای خنثی سازی بحران به ایران نزدیک تر شوند.

عراق از مزایای تجارت دوجانبه بی سابقه با ایران سود می برد و ترکیه، دیگر همسایه ایران، روابط اقتصادی و دیپلماتیک خوبی با این کشور دارد. به عبارت دیگر، پومپئو نمی تواند در تشکیل جبهه علیه ایران روی ترکیه، عراق و برخی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس حساب کند.

ناتوی عربی

این مساله اهمیت ویژه ای دارد چراکه ایالات متحده می خواهد یک اتحاد استراتژیک در خاورمیانه ایجاد کند که همکاری امنیتی از جمله سپر دفاع موشکی منطقه ای در میان شش کشور حاشیه خلیج فارس (عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت، بحرین، عمان و قطر) را نیز شامل شود. این پیشنهادی قدیمی عربستان سعودی است که دولت ترامپ از آن به عنوان بخشی از نقشه راه ایجاد محیط امنیتی با محور عربستان در خلیج فارس و مناطق مجاور از جمله دریای سرخ و خلیج عمان استقبال کرده است. با این حال، ادامه مناقشات عربستان-قطر ایجاد چنین اتحادی را دشوار می سازد.

منبع: لوبه لوگ / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34