اروپایی ها از وعده های خود برای حفظ برجام کوتاه آمده اند؟!

نویسنده: سلمان الدوسری، سردبیر سابق الشرق الاوسط
دیپلماسی ایرانی: در حالی که سه پایتخت غربی، پاریس و لندن و برلین، بر ضرورت حفظ توافق هسته ای ایران بعد از خروج ایالات متحده از آن در ماه ژانویه تاکید داشتند، مواضع این کشورها روز به روز کم رنگ تر می شود و پایبندی شان تغییر می یابد و از وعده های سابقشان کوتاه می آیند. در حالی که امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه از تمایل شدید کشورهای اروپایی در حفظ توافق هسته ای امضا شده با تهران در سال 2015، حتی بعد از عقب نشینی واشنگتن از آن سخن می گفت، اما به نظر می رسد که اختلافات در حال عیان شدن هستند و نه فقط پشت درهای بسته بلکه اکنون علنا نیز بیان می شوند. وزیر امور خارجه فرانسه رسما از اختلافاتش با ایران پرده برداشت تا آن جا که دیپلمات ها و مسئولان فرانسوی سفرهای خود به ایران را به تعویق انداخته اند و پاریس نسبت به مخاطرات امنیتی در تهران هشدار داده است. در حالی که یک هفته قبل از آن اتحادیه اروپا موافقت کرده بود 20.7 میلیون دلار به تهران کمک کند تا در کاهش تاثیرات تحریم های امریکا با هدف حفظ توافق هسته ای سهیم باشد. اروپا در حالی از این رقم صحبت می کند که هزینه تحریم های اقتصادی امریکا علیه ایران بالغ بر 5 میلیارد دلار در ماه برآورد می شود. طبیعتا مقایسه این میزان خسارت با سهم اروپا برای نجات برجام، بیانگر چیزی جز این نیست که اروپا با این کار در حقیقت خاک در چشم می پاشد. 

در رویارویی با تحریم های امریکا که قرار است از نوامبر آینده بخش سخت آن آغاز شود، پاریس و لندن و برلین تلاش کردند زمینه های لازم برای حفظ سرمایه گذاران اروپایی در ایران را فراهم کنند، اما تا کنون در این زمینه موفق نبوده اند. در همین راستا تا کنون 53 شرکت اروپایی بعد از بازگشت تحریم های امریکا ایران را ترک کرده اند، که از این تعداد 9 شرکت فرانسوی و 8 شرکت آلمانی بوده است، همچنین هواپیمایی انگلیسی «بریتیش ایرویز» و فرانسوی «ایر فرانس» و هلندی «کی ال ام» اعلام کردند که از این ماه پروازهای خود را به تهران تعلیق می کنند، این اقدام از افزایش فشارها بر مواضع اروپایی ها که به نظر می رسد هر روز بیشتر می شود، حکایت دارد. شاید خروج اخیر شرکت های بزرگ اروپایی از ایران بخشی از راضی کردن واشنگتن توسط اتحادیه اروپا باشد که علنا مواضع متضادی را با آن اتخاذ کرده اند؛ اما نمی توان این اظهارات ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه را نادیده گرفت که گفت سه مساله همچنان غرب را نگران می کند، و تصریح کرد که «تهران باید برای آینده طرح های هسته ای (بعد از سال 2025)، سامانه های موشک های بالستیک و نقش آفرینی اش در سوریه و یمن آماده مذاکره باشد.» این موضع جدید اروپاست که تفاوت ریشه ای با مواضع سابقی دارد که بر لزوم تداوم توافق هسته ای امضا شده در سال 2015 تاکید داشت.

با تَرَکی که در مواضع یکپارچه سیاسی اروپا نسبت به نجات توافق هسته ای مشاهده می کنیم، به نظر می رسد که این پیام به مقامات ایرانی رسیده باشد که سه کشور اروپایی نمی توانند مواضع مطلوب را نسبت به توافق هسته ای اتخاذ کنند، و این دقیقا چیزی است که مقام معظم رهبری آیت الله علی خامنه ای به آن اشاره کرد و ابراز ناامیدی کرد و گفت که کشورش از نجات توافق هسته ای توسط اروپا «ناامید» است. در حالی که محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران مواضع روشن تری اتخاذ کرد و گفت که اروپا برای حفظ توافق هسته ای تنها به اعلام مواضع پرداخته و عملا هیچ کاری نکرده است. حقیقت امر این است که نه اروپا می تواند برای زنده نگه داشتن توافقی که بعد از خروج واشنگتن از آن مرد، کاری کند، و نه ایران می تواند به وعده های اروپا که ثابت شد فقط وعده است و قابل اعتماد نیست، تکیه کند، وعده هایی که با منطق مماشات تغییر کرد و دریافت که نمی تواند بر خلاف جهت امریکایی ها پیش رود. 

با آغاز دور دوم تحریم های سخت امریکا علیه ایران که تقریبا دو ماه دیگر عملیاتی می شوند، پایتخت های اروپایی عملا توانایی رویارویی با واقعیت جدید را نخواهند داشت و خواهند دید که توافق عملا در مسیر بی بازگشت پایان قرار گرفته است، و تمامی تلاش های گذشته آنها چیزی جز کاهش شوک به ایران نبوده است، ایرانی که به نظر می رسد منزوی شده و بیش از گذشته با مشکلات دست به گریبان است، مشکلاتی که در پی کنار کشیدن «دوستان» اروپایی، آن طور که رئیس جمهور روحانی آنها را نامید، از توافق هسته ای به وجود آمده است. تغییر رویکردی که انتظار می رفت و قابل پیش بینی بود. هر کشوری به دنبال منافعش است، منافع اروپایی ها به هیچ وجه در راستای دفاع از توافق هسته ای، بیشتر از اطمینان دادن به ایران نیست. با کنار کشیدن شرکای اروپایی از توافق هسته ای ایران خود را بیش از پیش تنها و منزوی خواهد دید.  

منبع: الشرق الاوسط / ترجمه: علی موسوی خلخالی