حفظ برند داعش بسیار مهمتر از حفظ قلمرو است

نویسنده: ژاکوب اولیدورت، پژوهشگر ارشد اندیشکده واشنگتن در زمینه تاریخ و ایدئولوژی جنبش های سلفی و گروه های اسلامی منطقه خاورمیانه است.

دیپلماسی ایرانی: "استفاده پیشگامانه داعش از شبکه های اجتماعی جهادی و دیگر رسانه های ارتباطی این اطمینان را به آنها می دهد که پیام این گروه تروریستی حتی پس از سقوط موصل و دیگر پایگاه های اصلی این گروه همچنان به خوبی در جهان طنین افکن خواهد شد".

اگرچه گروه تروریستی داعش در یک سال اخیر متحمل شکست های سنگین و متعددی در عراق و سوریه شده است اما با این وجود این گروه همواره کوشیده تا این شکست ها را نادیده گرفته یا آنها را کم اهمیت جلوه دهد. عملیات نظامی بازپس گیری موصل که از اوایل این هفته آغاز شد، محک و آزمون دیگری برای تعیین میزان سازگاری و انعطاف پذیری این گروه خواهد بود. چه به لحاظ راهبردی و چه به لحاظ نمادین موصل را باید مهم ترین آزمون پیش روی داعش دانست؛ چرا که ابوبکر بغدادی، رهبر این گروه تروریستی نخستین بار در این شهر اعلام خلافت کرد و از طرفی موصل یکی از شهرهایی بود که می توانست دولت خلافت اسلامی را محقق ساخته و زمینه لازم برای حضور پررنگ و قابل توجه این گروه در عراق را فراهم آورد. اما با این وجود، آزادسازی موصل و نهایتاً شهر "رقه" در سوریه (پایتخت داعش در سوریه) باز هم نمی تواند شکست نهایی این گروه را به طور کامل تضمین کند. اگرچه در طول دو سال گذشته حاکمیت ارضی یکی از ارکان اصلی و ضروری در ایجاد "برند داعش" محسوب می شد، اما امروز شاهد آن هستیم که این موضوع ضرورت و اهمیت پیشین خود را از دست داده است، اما با این حال این امر همواره بخشی از تاریخ و روایت این گروه را تشکیل خواهد داد.

به نظر می رسد تنها زمینه ای که داعش توانست توانایی ویژه و استثنایی خود را در آن به نمایش بگذارد، نه موضوع گسترش قلمرو و حاکمیت ارضی بلکه لفاظی ها و قدرت کلامی این گروه بوده است. اگر می بینیم که دیگر گروه های جهادی سوریه موفقیت چندانی در این زمینه نداشته اند، قطعاً به دلیل ضعف قدرت کلامی و عدم تلاش از سوی آنان نیست بلکه به این خاطر است که این گروه ها اساساً هدف متفاوت دیگری را دنبال کرده و تلاش می کنند تا به عنوان تنها راه حل درگیری های داخلی سوریه به رسمیت شناخته شوند. در مقابل، اقدامات داعش همچون مجازات های بسیار خشن، باجگیری های گسترده و همچنین ایجاد رعب و وحشت در میان جامعه - به عنوان استراتژی های حکومتی بلندمدت - بسیار ناپایدار بوده و به نظر می رسد که رهبران داعش از پیش برای آن برنامه ریزی کرده اند.

موصل مهم ترین مرکز و پایگاه داعش است، بنابراین مبارزه داعش برای حفظ این شهر بسیار سخت و خونین خواهد بود. با این حال، داعش تاکنون توانسته خود را از طریق فعالیت های بی امان تبلیغاتی و رسانه ای معرفی و ارائه کند، بنابراین ما نیز نباید فراموش کنیم که اقدامات پیشگامانه این گروه در استفاده و بهره گیری از شبکه های اجتماعی و فضای رسانه ای تا پیش از این در میان هیچ یک از گروه های جهادی دیده نشده بود.

موضوع حاکمیت ارضی و بالاخص حاکمیت بر موصل همواره محور اصلی تمامی پیام های داعش بوده است. اما از آنجا که نگرش و رویکرد داعش همچنان بر الهام بخشی به سایرین و تحقق اهداف و آرمان های خود بنا شده است، این گروه تا زمانی که حاکمیت را برای دستیابی به این اهدف مفید ارزیابی کند، می تواند از آن استفاده کرده یا آن را از میان بردارد. داعش در شعارها و فعالیت های تبلیغاتی اخیر خود به موضوع حاکمیت کمتر پرداخته و در مقابل به موضوعاتی چون سنت های اسلامی و الهیات توجه شایانی داشته است. این واقعیت که داعش زمانی بر منطقه گسترده ای تسلط و حکمرانی داشته برای مقاصد تبلیغاتی این گروه و این ادعا که آنها تنها حکومت اسلامی و خلافتی هستند که بر اجرای درست اسلام اصیل و واقعی متعهد بوده و هر گونه تخطی از آن را مجازات می کند، کافی است.

منبع: اندیشکده واشنگتن / تحریریه دیپلماسی ایرانی/36