تجربه موفق ایران و آمریکا تکرار می شود

دیپلماسی ایرانی: بنا بر اذغان بسیاری از کارشناسان، این مذاکرات دوجانبه، مستقیم و البته محرمانه بین دیپلمات های ایرانی و آمریکایی بوده که زمینه را برای توافق هسته ای مقدماتی ژنو فراهم کرد.حالا در آستانه برگزاری پنجمین دور از مذاکرات جامع بین ایران و گروه 1+5 به منظور دستیابی به توافق نهایی، گزارش شده که دیپلمات های ایرانی و آمریکایی بار دیگر پای میز مذاکرات دوجانبه می نشینند اما این بار به طور علنی. تا پیش از روی کار آمدن دولت حسن روحانی، مذاکرات مستقیم تهران – واشینگتن به طور محرمانه و به دور از پوشش رسانه ای در مکان هایی مانند ویلای شخصی سلطان قابوس در  مسقط، پایتخت عمان یا در ژنو انجام می شد. اما مدت کوتاهی پس از آغاز به کار دولت یازدهم، تابوی مذاکرات علنی مقامات تهران و واشینگتن با تصویر جان کری، وزیر خارجه آمریکا و محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران که پشت یک میز نشسته بودند، شکست. به فاصله چند روز بعد هم روسای جمهور ایران و آمریکا برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی به صورت تلفنی با یکدیگر گفت و گو کردند.

از آن پس دیگر خبری از مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا مخابره نشد چرا که با امکان گفت و گو های علنی، دیگر دلیلی برای پنهان کردن میز مذاکرات وجود نداشت.

تجربه موفق رایزنی های دوجانبه ایران و آمریکا در رقم زدن توافق هسته ای مقدماتی موجب شده است که تهران و واشینگتن بار دیگر به فکر بیفتند برای سرعت بخشیدن به روند مذاکرات هسته ای، کانال مذاکرات مستقیم را باز کنند. چهارمین دور از مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 که ماه گذشته در وین برگزار شد، پیشرفتی نداشت و این تصور را پدید آورد که با توجه به اختلاف نظرها ، احتمال دستیابی به توافق نهایی تا پایان فرجه شش ماهه توافق ژنو (29تیرماه) اندک است. این در حالی است که برخی تحولاتی که در چند ماه آینده اتفاق خواهد افتاد، از جمله جایگزینی کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با چهره ای دیگر، بازنشتگی ویلیام برنز، معاون وزیر خارجه آمریکا، انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا و همچنین یک ساله شدن دولت روحانی؛ لزوم دستیابی هر چه سریعتر به توافق نهایی را خاطرنشان می کند.

از همین رو دیپلمات های  آمریکایی که کارنامه موفقی از مذاکرات محرمانه با ایران دارند، قصد دارند فردا در ژنو با دیپلمات های ایرانی پای میز مذاکره بنشینند. پیش از این نیز بسیاری از تحلیلگران اینگونه گمانه زنی کرده بودند که در واقع مساله هسته ای باید بین ایران و آمریکا حل شود و نه ایران و گروه 1+5( آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان).

نشست روز دوشنبه از آن جهت حائز اهمیت است که هیات آمریکایی شامل ویلیام برنز، معاون وزیر خارجه آمریکا و جیک سولیوان، مشاور معاون امنیت ملی  اوباما یعنی جو بایدن است. هر دو این مقامات در مذاکرات محرمانه با ایران حاضر بوده اند. این در حالی است که وندی شرمن، مذاکره کننده ارشد هسته ای آمریکا نیز ریاست این هیات را بر عهده خواهد داشت.

یک مقام آمریکایی در این زمینه به نیویورک تایمز گفت: اعتقاد ما بر این است که باید دیپلماسی فعالانه تری را با ایران به کار ببندیم تا به یک راه حل دیپلماتیک در زمینه برنامه های هسته ای ایران دست یابیم.

به گزارش این روزنامه آمریکایی نشانه های متعددی وجود دارد که از وجود مشکلات عدیده در مذاکرات هسته ای حکایت دارد. ناظران بین المللی بر این باورند که تا کنون دستیابی به توافق هسته ای مقدماتی با ایران یکی از مهمترین دستاوردهای سیاست خارجی دولت اوباما در دور دوم ریاست جمهوری اش بوده و این توافق از طریق مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا به دست آمد.

گزارش ها حاکی از آن است که در مذاکرات فردا علاوه بر هیات آمریکایی، هلگا اشمیت مدیر سیاسی اتحادیه اروپا نیز حضور خواهد داشت. هرچند این مذاکرات این تصور را پدید آورده است که آمریکا می کوشد مسیر مذاکرات هسته ای را به سوی گفت وگو های دوجانبه با ایران هدایت کرده و اتحادیه اروپا، چین و روسیه را کنار بزند، اما مقامات آمریکایی تاکید دارند که مذاکرات دوجانبه به منظور تسریع روند گفت و گو های هسته ای وین انجام می شود و جایگزین این مذاکرات نخواهد بود.

از سوی دیگر مقامات تهران نیز اعلام کرده است که پس از مذاکرات ژنو با تیم مذاکره کننده آمریکایی، مذاکراتی را در رم با هیاتی از روسیه خواهند داشت. این مذاکرات نیز به صورت دوجانبه انجام می شود. باتوجه به تحولات اخیر از جمله بحران اوکراین، دو وزنه روسیه و آمریکا در مذاکرات هسته ای اهمیت بیشتری پیدا کرده اند اما باز هم اهمیت مذاکرات دوجانبه ایران و آمریکا بیش از مذاکرات دوجانبه ایران و روسیه خواهد بود.

از سوی دیگر اروپا که پیش از این نگرانی خود را از رشد روابط تجاری ایران و آمریکا اعلام کرده بود، اکنون نگران تقویت نقش ایالات متحده در تعامل با ایران و کمرنگ شدن نقش خود است. این در حالی است که تروئیکای اروپایی شامل انگلیس، فرانسه و آلمان برای سال ها به تنهایی بار مذاکرات هسته ای با ایران را بر دوش می کشیدند و گاهی نیز در آستانه توافق با ایران قرار گرفتند که با مانع تراشی آمریکا به جایی نرسید.

اما در صورتی که ایران و آمریکا به طور مستقیم وارد مذاکره هسته ای شوند، احتمال مقاوت اروپا و به خصوص روسیه وجود خواهد داشت. از سوی دیگر اعراب نیز که هم اکنون هم از بهبود مناسبات ایران و آمریکا نگران هستند، با جدی تر شدن مذاکرات دوجانبه ایران و آمریکا، از اینکه آمریکا آنها را رها کرده و منطقه را به ایران واگذار کند، نگران تر خواهند شد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10