آینده صلح در پیچ و خم مذاکرات

دیپلماسی ایرانی: در ماه ژانویه سال گذشته، اسرائیل و فلسطینیان پس از سه سال بار دیگر مذاکرات صلح را از سر گرفتند اما تا کنون نه نخست وزیر راستگرای رژیم اسرائیل و نه مقامات فلسطینی آمادگی لازم را برای مصالحه و نرمش از خود نشان نداده اند و به جای آن، یکدیگر را متهم کرده اند که به طور جدی در پی دستیابی به صلح نیستند. از این رو جان کری طی مدت تصدی اش بر وزارت خارجه آمریکا سه بار به منطقه سفر کرد تا راه حلی برای مجاب کردن طرفین برای نشستن بر سر میز مذاکرات بیابد. اما مسایلی مانند مهاجرات، هویت، مالکیت، آب و قدس همچنان لاینحل باقی ماند و به همین دلیل کارشناسان بر این باورند تا این مسایل حل نشود، مذاکرات صلح نیز به نتیجه نخواهد رسید. هنگام آغاز دور جدید مذاکرات در ماه ژوئیه سال گذشته، قرار شد این مذاکرات طی نه ماه - تا اواخر ماه آوریل سال جاری - به نتایج ملموسی در حل و فصل اختلافات عمده دو طرف برسد. اما کنون 4 ماه از فرصت نهایی باقی مانده است. از نظر فلسطینیان، برقراری صلح تا تخلیه کلیه سرزمین هایی که در جریان جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل در سال ١٩٦٧ به تصرف اسرائیل درآمده قابل قبول نیست. در مقابل،رژیم اسرائیل ضمن تاکید بر اینکه "اورشلیم یکپارچه" را پایتخت خود می داند، به توسعه شهرک های یهودی نشین مبادرت کرده و گفته است که پیش شرط برقراری صلح، اطمینان از امنیت اسرائیل است. از طرفی مسایل به وجود آمده در منطقه از سوریه گرفته تا عراق و لبنان  و بحران های داخلی در مصر و لیبی و آفریقای مرکزی و حتی مساله هسته ای ایران موجب شده تا روند مذاکرات صلح تحت الشعاع قرار گیرد و حتی به گفته کارشناسان مسایل خاورمیانه صلح میان اسرائیل و فلسطین را از اولویت خارج کند. در خصوص این مسائل با اسدالله اطهری کارشناس مسایل خاورمیانه گفتگویی داشتیم که در زیر می خوانید:

دلیل طولانی شدن فرایند مذکرات صلح چیست؟

میان اسرائیل و فلسطینی دیگاهی وجود دارد مبنی بر اینکه تا زمانی که مسایل مهم میان آنها از جمله آب، هویت، مهاجرت، مالکیت زمین و.. حل نشود، این روند ادامه خواهد داشت. آنها به دنبال این هستند که خشونت ها در خاورمیانه کاسته شود. اما در عمق مساله مواردی که بیان شد وجود دارد که باید حل شود.

چه مسایل جدیدی مذاکرات را پس از یک وقفه ممکن ساخته است؟

فکر می کنم یکی از این مسایل شهرکسازی های دوباره یهودی نشین باشد. زمانی که اوباما رییس جمهور آمریکا شد، فشار زیادی به اسرائیل وارد کرد تا ادامه شهرکسازی ها متوقف شود. حتی اسرائیل دهن کجی به آمریکا داشت. زمانی که جان کری در برزیل در یک نشست خبری اعلام کرد ادامه شهرکسازی ها نامشروع است، نتانیاهو در مقابل گفت ساخت و سازها مروبط به مناطقی است که در نقشه صلح وجود ندارد.از طرفی کارهای مهم دیگری نیز به صورت نمایشی انجام شد از جمله آزاد کردن 26 اسیر فلسطینی که 15 نفر آنها از غزه و مابقی از کرانه باختری بودند. با این حال جان کری معتقد است مذاکرات صلح ادامه پیدا خواهد کرد و از فلسطینی ها هم درخواست خویشتنداری کرد.

نگرش فلسطینی ها و صهیونیست ها نسبت به مذاکرات صلح چگونه است؟

محمود عباس به دنبال حل تقاضاهایی است که فلسطینی ها دارند. او در نشستی که در مراکش تحت عنوان کمیته قدس برگزار شد، از کشورهای عربی و اسلامی در خواست حمایت کرد تا به تقاضاهای فلسطینی ها پاسخ دهند. اسرائیلی ها اما به صورت آرام و رئالیستی سعی دارند با مساله برخورد کنند. در حال حاضر شرایط به گونه ای نیست که شما فکر کنید کسی بتواند اسرائیل را وادار به امتیاز دهی کند. این را می توان در اقدام آنها در فراخواندن سفرای دیگر کشورها و اعلام مراتب اعتراضشان دید. باز هم تاکید می کنم تا زمانی که مسایل مهم مطرح شده حل نشود، مذاکرات به نتیجه نخواهد رسید. نکته دیگر آنکه یکی از مسایلی که به ضرر فلسطینی ها تمام می شود، پراکندگی در دنیای عرب است. یعنی انها احساس می کنند تنها هستند. شما نگاه کنید کشورهای عربی که می توانستند به سوریه کمک کنند اکنون درگیر جنگ داخلی هستند. مصر و دیگر کشورهای عربی نیز دچار مسایل داخلی خودشان هستند، حال کدام کشور عربی می خواهد از فلسطین حمایت کند؟ همه کشورهای عربی دچار دردسر  و بحران داخلی هستند.

تا چه حد می توان به نتیجه مذاکرات امیدوار بود با توجه به این مساله که مذاکراتی که با فشار خارجی و بدون رقبت طرفین آغاز شود به نتیجه نخواهد رسید.

مذاکرات برای چیست؟ شرایط منطقه برای مذاکره آماده است؟ زمانی که منطقه درگیر مساله سوریه، حل مساله هسته ایران، بحران های داخلی مصر، تونس، لیبی و آفریقای مرکزی است، آیا باز می تواند به مساله فلسطین فکر کند؟ آنقدر مسایل منطقه و پروندهای آن زیاد شده که مذاکرات صلح از اولویت خارج شده است. دیدید زمانی که آقای ظریف به اردن سفر کرد بلافاصله نتانیاهو هم به اردن رفت. نشان می دهد که مسایل دیگری مطرح است. در حال حاضر  منطقه عوض شده است.

از 9 ماهی که برای مذاکرات صلح در نظر گرفته شده بود اینک 4 ماه باقی است. آیا پرونده مذاکرات در سیاست خارجی دولت اوباما به پایان می رسد؟

هم مسال داخلی و هم شرایط منطقه و هم مسایل بین المللی برای چنین کاری باید آماده باشد. زمانی در دولت آقای بوش گفته شد که این نقشه راه باید در زمان خودش تمام شود. تا مسایل حل نشود، این مدت زمان تعیین کردن، جوابگو نخواهد بود.

چرا آمریکا نتوانسته فلسطین و اسرائیل را به صلح ترغیب کند؟ آیا مساله شهرک سازی عامل بوده یا مسایل دیگری هم مطرح است؟

مساله شهرک سازی یکی از عوامل است و مسایلی که پیشتر هم مطرح کردم دخیل هستند. علاوه بر آن باید بازیگران داخلی، منطقه ای و بین المللی را نیز باید مدنظر داشت.

مواضع جدید وزیر جنگ رژیم صیونیستی مطرح شد مبنی بر اینکه آمریکا اسرائیل را به حال خود رها کند هرچند که بعد از آن عذرخواهی کرد. اما بیان این موضع نشات گرفته از چیست؟

آمریکایی ها و اسرائیلی ها همپیمانان استراتژیک از زمان ریگان هستند. نمی توان گفت که با هم مذاکرات و مشورت نمی کنند. اینها گاهی اوقات در مواردی با هم اختلاف، در مورادی با هم تضاد و در مواردی هم با همدیگر سعی می کنند تعارض را مدیریت کنند. اینگونه نیست که در همه موارد با همدیگر مواضع مشترکی داشته باشند. هرچند که بالافاصله عذرخواهی کرد اما حرفش را زد. نشان می دهد که در تمام موارد منطقه اینها با یکدیگر مشتراکات ندارند.

اینکه گفته شده آقای کری با ادامه شهرکسازی ها موافقت کرده آمریکا را با چالش مذاکرات صلح رو به رو نمی کند؟

نمی تواند چنین چیزی باشد. زیرا برخلاف چیزی است که مطرح کردند. آقای اوباما درخواستش این بود که برنامه تعلیق شود. به نظرم می رسد اینها اظهارات ریاض المالکی وزیر امورخارجه فلسطین است که سعی می کند  به مسایل مربوط به صلح و نتیجه مثبت احتمالی ضربه وارد کند. او حرف های مهمی زده است.

پیشنهاد آقای کری در مورد آوارگان فلسطینی مبنی بر اینکه حق بازگشت ندارد یا می توانند به کانادا رفته یا درخواست پذیرش به دولت اسرائیل بدهند یا منتظر دولت آتی فلسطین باشند. آیا موجب می شود که مقامات فلسطینی را مجاب برای نشستن بر سر میز مذاکرات کند؟

این جمله که مهاجران به کانادا بروند؛ چه معنایی دارد؟ یک ملتی را می توان از بازگشت به سرزمین اصلی خودش منع کرد؟ اصل بازگشت را زیر سوال برد؟ چرا اصل بازگشت برای یهودی ها وجود دارد ولی برای فلسطینی وجود ندارد؟ مساله مهاجرت بسیار مهم است.

آقای محمود عباس با همتای آلمانی خود پیرامون مساله مذاکرات صلح دیدار داشت. آلمان به عنوان نماینده اروپا به لحاظ قدرت سیاسی و اقتصادی می تواند نقش میانجی را داشته باشد و اساسا نقش اروپا در این میان چیست؟

اسرائیلی ها هرگز اجازه نمی دهند که اروپا نقشی در فرایند صلح خاورمیانه ایفا کنند. اسرائیلی ها پرونده صلح را فقط با آمریکایی ها می بندند. زمانی کمیته ای چهارجانبه ای با حضور سازمان ملل، آمریکا و اتحادیه اروپا صورت گرفت که فقط موضع آمریکا مهم بود. اسرائیل نمی خواهد چنین پرونده مهمی را به اروپا بدهد. زمانی انگلستان مسایلی را در مورد شهرک ها مطرح  که اسرائیلی ها را عصبانی کرد.

این مساله حتی با توجه به حضور لابی های قوی که اسرائیل در کشورهایی مانند فرانسه دارد، قابل قبول است؟ آیا مذاکره کردن با دولت های این کشورها می تواند بر لابی های صهیونیستی اثرگذار باشد؟

وقتی که اتحادیه اروپا از موضوع خارج شود آنگاه می آییم ببینیم کدام کشور می تواند اثرگذار باشد و چقدر روابط با اسرائیلی ها دارد. اگر دقت داشته و تاریخ اسرائیل را مطالعه کرده باشید، آین سوال مطرح می شود که چه کسانی برای اسرائیلی ها بمب هسته ای ساختند؟ فرانسوی ها. کدام لابی قوی تر است؟ فرانسوی ها. اما این تنها به معنی پشیبانی اسرائیل در مقابل فلسطینی هاست، نه به عنوان مجاب کردن لابی ها و واگذار کردن چنین پرونده ای به اروپایی ها. فرانسوی ها فقط می توانند از مواضع اسرائیلی ها حمایت کنند. وظیفه شان این است که اینگونه عمل کنند. شما می توانید دوست باشید ولی اینکه پرونده را به شما بدهند، اینگونه نیست.

انتشار اولیه: سه شنبه 1 بهمن 1392/ باز انتشار: یکشنبه 6 بهمن 1392