تهران منتظر صدای واحد از جانب 1+5 است

دیپلماسی ایرانی: دود سفید از فراز ساختمان هتل اینترکانتینانتال بلند نشد. تیم مذاکره کننده ایرانی سه روز سخت و نفس گیر را در ژنو پشت سرگذراند.دومین دور از مذاکرات هسته ای ایران با 1+5 در ژنو در حالی به پایان رسید که بسیاری از رسانه های خبری در دومین روز این نشست سه روزه از احتمال توافق بزرگ با تهران خبر داده بودند. با اینهمه در واپسین ساعات روز سوم نشست ، کاترین اشتون و محمد جواد ظریف در محل استقرار خبرنگاران داخلی و خارجی حاضر و نه از امضای توافقنامه یا تفاهم نامه مشترک که از پیشرفت در روند این مذاکرات خبر دادند. واژه " پیشرفت " شاید حداقلی ترین نتیجه ای بود که خبرنگاران برای پوشش خبری این سه روز به ان نیاز داشتند. اما پس از پایان این ماراتن هسته ای این نام ایران نبود که به عنوان بر هم زننده بازی بر زبان ها رانده شد. این بار نام فرانسه و وزیر امور خارجه این کشور است که در تمامی تحلیل های فارغ از نگاه های صرف خبری به چشم می خورد. پاریس آن تکه از پازلی شد که در واپسین ساعات مذاکرات با امتناع از قرار گرفتن در محل مطلوب مانع ارایه توافقنامه ای به جهانیان در خصوص پرونده هسته ای ایران البته در گام اول شد. مجید تخت روانچی معاون امریکا و اروپای وزیر امور خارجه کشورمان در گفتگو با دیپلماسی ایرانی تاکید می کند که این بار توپ در زمین مقابل است .وی با تاکید بر اینکه ما نمی توانیم در سر میز مذاکره با چندصدایی طرف مقابل به نتیجه برسیم اعلام می کند که در طول مدت باقیمانده ایران تلاش می کند محتوای توافقنامه متن ارائه شده را مجددا بررسی و اصلاحات مورد نیاز را لحاظ کند. متن این گفتگو به شرح زیر است :

ما سه روز متفاوت را در ژنو گذراندیم. روز نخست شاهد فضای  خنثی بودیم که انتظار مذاکرات معمولی را در سر داشت. از واپسین ساعات روز نخست و با ورود جان کری همه منتظر توافق بزرگ بودند و در نهایت در روز سوم پیش بینی ها از عدم موفقیتی بزرگ خبر داد. چه عواملی ما را به این نتیجه در روز آخر رساند؟

مذاکراتی که ما در این سه روز در ژنو داشتیم دومین دور از مذاکراتی بود که نخستین آن قریب به سه هفته پیش در همین شهر برگزار شده بود. طبیعتا در این دور ما وارد جزئیات شدیم. حقیقت این است که این پرونده ابعاد مختلفی دارد. وقتی شما وارد جزئیات پرونده ای به این مهمی می شوید که هم ابعاد فنی دارد و هم در بحث تحریم ها ابعاد مالی ،موضوعات ریز می شود و مباحث سخت. ما در نخستین دور از این مذاکرات در ژنو سه هفته پیش طرحی داده بودیم که در فاصله دو نشست به بررسی جزئیات آن پرداختیم. نشست کارشناسی برگزار شده در وین هم در راستای بررسی همین جزئیات بود تا به سه روز گذشته در ژنو و بررسی جزئیات بیشتر طرح و پختگی آن رسیدیم. در نهایت این بررسی ها بود که طرفین متفق القول به یک متن واحد رسیده و مذاکرات در خصوص آن متن آغاز شد . زمانی که شما وارد بررسی مفاد این متن می شوید ناخودآگاه وارد جزئیات می شوید. در این سه روز طرفین کار را به خوبی پیش بردند ولی واقعیت هایی هم وجود دارد که باید با ان برخورد منطقی شود. یکی از این واقعیت ها این است که ما در حال مذاکره با 6 کشور هستیم و در این دور از مذاکرات مشخص شد که این شش کشور با هم اختلاف هایی دارند. این در حالی است که پیش از این نشست اینگونه گفته می شد که ایران با 1+5 مشکل دارد اما این بار تیم ایران اعلام کرد که صادقانه گام برداشته و طرح منطقی را ارائه کرده است. ایران در این طرح عناصر منطقی را که برای رسیدن به هدف لازم به نظر می رسید لحاظ کرده بود. واقعیت قضیه این است که اختلاف نظر در 1+5 وجود دارد و این سخن شما که خوش بینی ها در ادامه مذاکرات اندک اندک رنگ باخت از این منظر درست باشد که در روز دوم یا سوم بود که مشخص شد اختلاف نظر در میان اعضای 1+5 وجود داشته  نهایتا هم بر روی برآیند کلی کار تاثیر گذاشت.

سوال این است که چه اتفاقی پس از سفر جان کری و سایر وزرای خارجه به ژنو رخ داد که اختلاف ها تا اندازه ای پررنگ شد که امکان رسیدن به توافقنامه را به صفر رساند. آیا تیم ایران یا 1+5 در نشست های روز نخست متوجه این اختلاف های پررنگ نشده بود و اگر اختلاف ها در روز نخست تا این اندازه دردسر ساز نبوده چه حادثه ای روند مذاکرات را تغییر داد؟

مذاکرات یک فرایند است که از نقطه ای شروع و ممکن است در مسیر آن با فراز و نشیب های مختلفی روبه رو شوید. گاهی شاهد پیشرفت کار با سرعت  و گاهی شاهد ایجاد اختلال و کاسته شدن از سرعت این پیشرفت ها هستید. تحلیل کلی من است که ما در این دور از مذاکرات شاهد پیشرفت های بسیار خوبی بودیم. نباید فراموش کنیم که تیم ایران کار را از کجا آغاز کرد . ما سه هفته قبل طرحی را ارائه دادیم که در آن چارچوب های کلی مطرح شده و سپس در فاصله ژنو یک و دو ما جلسات کارشناسی داشتیم که به پیشرفت کار بسیار کمک کرد و نمی توان انتظار داشت که در رویارویی با پرونده ای تا این اندازه مهم و پیچیده باید شاهد حل و فصل تمامی مسائل در دو دور مذاکرات باشیم. بر این اساس باید انتظارهای خود را با واقعیت ها منطبق کنیم. من اعتقاد دارم که مذاکرات پبشرفت های خوبی داشته است اما واقعیتی وجود دارد و آن هم این است که در روند مذاکرات شما ممکن است با این مساله روبه رو شوید که کارشناس یک کشور یک نظر داده و سپس مقام بالاتر همان کشور نظر متفاوتی داشته باشد.

پس شما به شکست و یا به بن بست خوردن این مذاکرات اعتقادی ندارید؟

خیر. من بن بستی در کار نمی بینم. در مذاکراتی تا این اندازه پیچیده ، متنوع و سخت نمی توانیم انتظار حل شدن موضوعات در دو جلسه را داشته باشیم. موضوع این است که ما در مسیر صحیح قرار داریم و در این مسیر با فراز و نشیب هایی هم روبه رو می شویم. ما قطعا در این مسیر پیشرفت هایی داشته ایم اما برای پیش بینی اینکه آیا این مسیر به امضای توافقنامه در دور آتی منتهی می شود یا خیر اندکی زود است .

جان کری پس از پایان مذاکرات اعلام کرد که ما امروز که ژنو را ترک می کنیم به هم نزدیک تر شدیم تا روزی که وارد این شهر شدیم. مساله پیشرفت در مذاکرات از زبان اشتون و الان از قول شما هم شنیده شد. منظور از این پیشرفت نزدیکی دیدگاه های سیاسی طرفین حاضر است یا مسائل فنی و رفع ابهام های موجود در مباحث هسته ای ؟

این پرونده لایه های مختلفی دارد. هم مسائل سیاسی هم مالی و هم فنی . در طرحی که ایران ارائه داد بحث هدف مشترکی وجود دارد که شاید بیشتر بتوان آن را نظری خواند و می توان کلمه سیاسی را برای این مبحث به کار برد. در گام اول بحث های فنی و مالی از جمله تحریم ها مطرح می شود. بر این اساس منظور از نزدیکی دیدگاه هر سه مورد را شامل می شود. ما از ابتدا هم تاکید کرده بودیم که در جریان مذاکرات یک مقوله را به تنهایی پیش نخواهیم برد و هر سه موضوع را همزمان پیگیری می کنیم. ما نمی توانیم تنها در خصوص گام نحست صحبت کرده و سایر موضوعات را به حاشیه برانیم. در هر سه مورد ما پبشرفت های خوبی داشتیم اما در مذاکراتی تا این اندازه پیچیده به زمان بیشتری نیاز است .

چرا فرانسه ناگهان بازیگر برهم زننده این بازی شد. شاید شیطنت امریکا را می توانستیم به نوعی توجیه کنیم اما چرا شاهد مخالفت هایی تا این اندازه جدی از سوی فرانسه بودیم؟

حقیقت این است که ما پیش بینی می کردیم که کشورهای 1+5 همگی دارای نظرات واحدی نیستند و هرکدام با سابقه متفاوت و نظراتی که در چنته دارند نسبت به بحث هسته ای ما حساسیت های متفاوتی دارند. ما دو کشور چین و روسیه که روابط سیاسی و اقتصادی بهتر و نزدیک تری با ما دارند را نمی توانیم مقایسه کنیم با کشورهای اروپایی و امریکا. ما از ابتدا 1+5 را به کشل مجموعه ای واحد نمی دیدیم اما این بار میزان این اختلاف درونی انها برای ما بیشتر روشن شد . جلسات طولانی که میان 5+1 برگزار شد نشان داد که آنها از اختلاف های بسیاری رنج برده و برای رسیدن به تفاهم مشترک در قبال ایران به زمان بیشتری نیاز دارند. جلسات ما با 1+5 چند ساعت به تعویق افتاد و دلیل آن هم این بود که 1+5 در حال بحث در جلسات داخلی خود هستند. این در حالی است که پیش از این وضعیت به این شکل بود که اختلاف نظر تا این حد خودنمایی نمی کرد و اعضا تلاش می کردند این انشقاق مواضع داخلی خود را علنی نکنند. بنابراین این میزان اختلاف آنها پدیده ای بود غیرقابل پیش بینی که شاید نه تنها ما انتظار رویارویی با آن را نداشتیم که در داخل 1+5 هم به نوعی جدید و غیرقابل انتظار بود.

اکنون توپ در زمین 1+5 است . به گمان شما امریکا و سایر اعضا برای کاستن از این اختلاف ها در فاصله امروز تا نشست آتی دست به چه تدابیری خواهد زد ؟

امریکا به عنوان یک عضو این گروه نظرات خود را داشته و بر اساس منافع ملی این کشور هم گام برمی دارد. ما منتظر این هستیم که 1+5 تکلیف این اختلاف ها را در درون خود مشخص کند. ما به عنوان یک طرف این مذاکرات نمی توانیم با چندصدایی طرف مقابل کنار بیاییم چرا که در غیراینصورت مذاکرات به مشکل برخواهد خورد. مشکل دوصدایی در مجموعه 1+5 بسیار روشن بود که امیدواریم تا دور آتی بتوانند آن را حل و فصل کنند.

و در این مدت تهران برای برطرف کردن مانع به وجود آمده چه گام های عملی برمی دارد ؟ آیا قرار است تهران از بخشی از مطالبه های خود کوتاه بیاید و یا طرف مقابل ؟ شاید هم بحث گزینه های جایگزین برای کاستن از اختلاف ها مطرح شود ؟

طبیعی است که هر کشوری که به اختلاف برمی خورد رایزنی هایی را برای از میان برداشتن موانع آغاز می کند و ما هم از این امر مستثنی نیستیم. ما نیز به رایزنی های خود ادامه می دهیم. البته مرور محتوای مذاکرات هم بسیار طبیعی است. ما بررسی می کنیم که کدام نکته ها را می توانیم با قوت بیشتر مطرح کرده و آیا نیاز به طرح نکته های جدید هم هست.

امروز ما شاهد سفر آمانو به تهران هستیم. پیش از این مطرح شده بود که مذاکرات با آژانس و 1+5 در موازات هم است . آیا این سفر می تواند به کاستن از اختلاف های بوجود امده میان تهران و 1+5 کمکی بکند؟

 این دو مسیر کمک کننده به هم هستند اما مسیری که ما در 1+5 داریم فنی ، مالی و سیاسی توامان است . اما در بحث جاری در آژانس صرفا مباحث فنی است و ما ارتباط خاصی میان آن نمی بینیم. البته این دو مسیر مکمل هم هستند اما در ملاقات هایی که در قالب آژانس صورت می گیرد و سفر امانو نیز در ادامه مذاکراتی است که در وین داشته ایم مسیر خود را طی می کند. بر این اساس در چارچوب کلی می توانیم تاکید کنیم که این دو فرایند به هم کمک خواهند کرد.

اختلاف بوجود امده میان ایران و 1+5 را سیاسی می دانید ؟ آیا می توان گفت که علت آنچه در ژنو رخ داد نبود اراده سیاسی در طرف مقابل بوده است ؟

 اظهار نظر در این خصوص سخت است چرا که ما پوسته ای از حرکت یک کشور خاص در 1+5 را می بینیم اما بیان دلیل واقعی این موضع گیری آسان نیست. گمانه زمانی های بسیاری وجود دارد و برخی دلایل فنی و عده ای هم دلایل سیاسی را دخیل می دانند.

در فاصله این چند روز با فرانسه ارتباط های دوجانبه ای برای کاستن از اختلاف ها خواهید گرفت؟

ما برای نزدیک شدن مواضع به ارتباط های خود با طرف مقابل ادامه می دهیم اما در خصوص ماهیت آن و شکل و شمایل آن بستگی به مرور آنچه در ژنو گذشت بستگی دارد.

انتشار اولیه: دوشنبه 20 ابان 1392/ باز انتشار : جمعه 24 ابان 1392