جنگ داخلی خونین در کمین روسیه

دیپلماسی ایرانی: به رغم موفقیت های قابل ملاحظه ولادیمیر پوتین در متوقف ساختن تحرکات جدایی طلبانه اسلام گرایان در چچن، روسیه در وهله های اخیر شاهد افزایش حس اسلام گرایایی در داخل خود بوده است. از یک سو اسلام رسمی معتدل که دولت روسیه را تایید و حمایت می کند، وجود دارد و از سوی دیگر اسلام گرای تندرو که به آن نام اسلام گرایی وهابی یا سلفی تندرو می دهند. افزایش تمایل به جریان دوم را در ترور یا تلاش برای ترور برخی از رهبران اسلامی رسمی توسط یاران اسلام گرای تندرو می توان دید.

در تابستان 2011 مقصود صدیقوف، روحانی سنی معتدل و مدیر مرکز علوم دینی در جمهوری داغستان روسیه در شمال قفقاز ترور شد. در اگوست 2012 شیخ سعید افندی، یکی از بارزترین شیوخ صوفیه در داغستان به قتل رسید. وی به همراه 7 تن از مریدانش در خانه اش که همیشه درش به روی مریدان و دوستدارانش باز بود، طی یک عملیات انتحاری کشته شد. ملی گرایان روسیه دائما افراد روسی ای را که به دین اسلام گرویده اند، متهم به دست داشتن در چنین فعالیت هایی کرده اند. آنها می گویند که این افراد وابسته به حرکت وهابی سلفی تندرو در داغستان هستند.

شیخ سعید افندی، یکی از رهبران بارز وهابیت در قفقاز روسیه است. تحقیقات نشان می دهد که وی در تحریک حرکت "فرندان جنگل ها"، یکی از مجموعه های سلفی مسلح تندرو که مقرشان در جنگل های داغستان است و به صورت رسمی علیه دولت مرکزی که به گفته آنها دست نشانده کرملین است، فعالیت می کند، دست دارد.

در تحقیقاتی که بر سر ترور صدیقوف انجام شد، مشخص شد که امینات کوربانوف، زنی بود که عملیات انتحاری ترور شیخ سعید افندی را انجام داده بود. وی وابسته به یکی از جریان های وهابی سلفی تندرو است و همسرش یکی از چهره های بارز آنها محسوب می شود که سازمان امنیت روسیه چند سال پیش او را کشته بود. زمانی که محمد سلام محمدوف، رئیس جمهوری داغستان فورا پیش دستی کرد و "جریان های دفاع شخصی" را برای مبارزه با اسلام گرایان رادیکال تشکیل داد.

به اعتقاد بسیاری داغستان شاهد یک شبه جنگ دینی است که برخی از جریان های افراطی تلاش می کنند که از شریعت اسلامی سوء استفاده کرده و عقاید خاص خود را در روسیه اجرا کنند، موضوعی که بیشتر به ماهیت رابطه دولت داغستان با روسیه باز می گردد. می توان گفت که دو جریان اصلی در این منطقه زندگی می کنند، یکی اسلام گرایان صوفی سنتی در این جمهوری هستند که اکثریت ساکنان آن را تشکیل می دهند و دیگری طرفداران کسانی هستند که به خود نام "اسلام صحیح" را داده اند و وابسته به جریان های سلفی و وهابی هستند. این تقسیم بندی را می توان در شمال قفقاز به روشنی دید. آنها پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، نزدیک به بیست سال پیش با افراد موسوم به "مجاهدین عرب" که در این منطقه فعال بودند و در جنگ چچن اول شرکت داشتند، همکاری نزدیکی داشتند.

درگیری های اسلامی جنبه داخلی نیز دارد، نسل های تربیت یافته در داخل همواره با آن دسته از نسل هایی که تحصیلات خود را در خارج از این منطقه گذرانده اند درگیر بوده اند. گروه اول همواره گروه دوم را که معروف به اسلام گرایان معتدل هستند، افراد وابسته به کرملین می دانند که برای اجرای دیکته های مسکو به این منطقه آمده اند.

در همین رابطه الکسی مالاشینکو، پژوهشگر روسی در امور اسلامی بعید نمی داند که رقابتی سخت میان رادیکال ها و سنتی ها با اسلام گرایان معتدل که حداقل در 10 تا 15 سال اخیر هم پیمان اصلی مسکو در قفقاز بوده اند، در سطح نسل جوان مناطق اسلامی روسیه در بگیرد.

مخالفان صوفی ها تنها از جریان های اسلامی روسی منطقه قفقاز نیستند، بلکه عموم پیروان مذهب حنفی که در مناطق دیگر قفقاز روسیه در منطقه ولگا و مسکو مستقر هستند نیز همین رویکرد را در برابر صوفی ها دارند. اما وزنه و نفوذ رادیکال های اسلامی در سال های اخیر به خصوص به دلیل پیروزی شان در برخی از انتخابات شوراهای شهر باعث شده است تا جایگاه آنها بیش از پیش تقویت شود.

ترور چهره های رسمی دینی در ماه های اخیر از قفقاز به جمهوری تاتارستان واقع در رود ولگا نیز رسیده است. در سال گذشته ایلدوز وایزوف، مفتی تاتارستان در یک عملیات تروریستی که در روز روشن در قلب قازان، پایتخت این جمهوری انجام شد، به شدت زخمی شد. در همان روز جنازه ولی الله یعقوبوف، معاون مفتی تاتارستان در پی یک حادثه تروریستی کشف شد.

به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران روسی این ترورها به روشنی نشان می دهد که درگیری های اسلام گرایان رسمی معتدل با جریان های تندرو تا چه اندازه بالا است و تلاش ها برای آشتی دادن میان مذاهب و جریان های دینی مختلف که از می گذشته کلید خورده بود، شکست خورده است.
حیدر جمال، رئیس کمیسیون اسلامی در روسیه و فرید اسدولین معاون رئیس امور دینی مسلمانان در بخش اروپایی روسیه بر این اعتقادند که به رغم تلاشی که برای نزدیکی صوفی ها و سلفی های حوزه قفقاز شد، بعید نیست که در ترور شیخ سعید افندی، اسلام گرایان تندروی عرب نیز دست داشته باشند. به اعتقاد اسدولین برخی جریان های رادیکال اسلامی عربی ایجاد تنش در وضعیت حاکم بر منطقه قفقاز را به سود خود می بینند، به اعتقاد آنها، اسلام گرایان تندرو تلاش می کنند تا امارت اسلامی قفقاز را در این منطقه تاسیس کنند.
خانم یانا امیلینا، رئیس بخش قفقاز در دانشگاه پژوهش های استراتژیک روسیه در این باره می گوید که این درگیری ها ماحصل سال ها کش مکش میان عناصر تندروی وهابی و سلفی با چهره های اسلامی معتدل روسیه است. آنها تلاش می کنند که یک دولت سکولار را سرنگونی کرده و یک خلافت اسلامی را جایگزین آن کنند. هدف آنها ایجاد یک جبهه اسلامی رادیکال متحد متشکل از جهادی های فعال در شمال قفقاز و رود ولگا در روسیه مرکزی و ارتباط گرفتن با دیگر جریان های اسلامی در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا است. به اعتقاد او هدف نهایی این افراد اعلام جنگ و سرنگونی ارتدوکس های مسیحی در روسیه است.
 

منبع: السفیر