روابط ایران و ارمنستان،رابطه ای دوجانبه است
گفتاری از حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل سیاسی پیرامون تاثیر عادیسازی روابط ترکیه و ارمنستان بر روی ایران
سرژ سرکیسیان رییس جمهور ارمنستان برای سفری دو روزه فردا به تهران سفر خواهد کرد.
ایران و ارمنستان روابط اقتصادی خوبی با یکدیگر دارند. سرکیسیان را در این سفر دو روزه وزرای امور خارجه، انرژی، حمل و نقل و ارتباطات و همچنین رئیس بانک مرکزی و جمعی از نمایندگان مجلس ارمنستان همراهی میکنند.
منوچهر متکی وزیر خارجه ایران در سفر اخیر به ایروان در دیدار با سرژ سرکیسیان، با اشاره به مناسبات دو جانبه بین ایران و ارمنستان گفت: برای سفر آینده رییسجمهور ارمنستان رایزنی‌های خوبی را با همتایان ارمنی داشته‌ایم و امیدواریم با امضای اسناد در ارتباط با ظرفیت‌های جدید، گام‌های موثری برداریم.
رئیس جمهور ارمنستان نیز در این دیدار خاطرنشان کرد که ما در 2 بخش مناسبات را باید ارتقاء دهیم یکی تحرک بخشیدن به همکاریهای جاری و موجود و دیگری طراحی و برنامه‌ریزی برای اهداف بزرگ و می‌خواهیم در سفر به تهران این مهم را عینیت بخشیم.
سفر سرکیسیان به تهران در حالی انجام میشود که احتمال عادی شدن روابط ترکیه و ارمنستان بسیار بالا است.
تاثیر عادی شدن روابط این دو کشور بر ایران و آذربایجان موضوع گفتاری از حسن بهشتی پور برای دیپلماسی ایرانی است.
امروز در ترکیه اکثریت از عادی سازی روابط آنکارا و ایروان حمایت میکنند چراکه هم از لحاظ اقتصادی به نفع آنها است و هم از لحاظ سیاسی. با این آشتی دست ترکیه برای حضور بهتر در قفقاز در مقابل ایران و روسیه بازتر خواهد شد.
مسئله بین ترکیه و ارمنستان حل شده است. امریکا نیز در حال حاضر به ترکیه فشار میآورد تا هرچه زودتر مسئله قتل عام را حل و فصل کند تا بتواند خطوط لولهای را که میخواهد ایران و روسیه را دور بزند از ارمنستان ادامه دهد. چرا که مسیر نزدیکتر خواهد شد.
در این میان جمهوری آذربایجان بسیار معترض است. آذربایجان میگوید که تا زمانی که مسئله قرهباغ حل نشدهاست، ترکیه نباید روابطش را با ارمنستان عادی کند. این حرف زور است. آذربایجان این انتظار را از ایران هم داشت اما ایران به اعتراضهای آذربایجان گوش نکرد و ایران روابطش را با کشور همسایه حفظ کرد چراکه رابطه با ارمنستان برای ایران استراتژیک و تعیین کننده است.
جمهوری آذربایجان تنها اعتراض میکند و کاری بالاتر از آن انجام نمیدهد. چراکه حفظ روابط خوب با ترکیه جزو منافعش است. تنها میتوان از این مسئله استفاده تبلیغاتی انجام دهیم و بگوییم که آذربایجان ناراحت خواهد شد و احتمالا در مناسباتش تاثیرگذار خواهد بود. اما از لحاظ منطقی اگر بخواهیم تحلیل کنیم، آذربایجان تنها در حد حرف از ترکیه گلهمند خواهد شد چرا که در عمل کار فوقالعادهای نمیتواند انجام دهد.
عادی سازی روابط بین ترکیه و ارمنستان و تاثیر آن بر ایران
با دو نگاه مختلف میتوان تاثیر این عادی سازی بر ایران را مورد بررسی قرار داد. در نگاه اول ممکن است ارمنستان پس از عادی سازی روابط با ترکیه، روابطش را نسبت به قبل با ایران کاهش دهد. در حالی که من فکر میکنم این نگاهی بدبینانه است. نگاه خوشبینانه این است که روابط ایران و ارمنستان روابطی بسیار راهبردی و طولانی مدت است و هردو کشور به یکدیگر نیاز دارند. ایران نیز برای دسترسی به بازارهای قفقاز از راه زمینی به ارمنستان نیاز دارد. ارامنه میدانند که اگر روابطشان با ترکیه هم عادی شود بازهم به ایران نیاز خواهند داشت. این نیاز یک نیاز یکطرفه نیست، بلکه یک رابطه دوطرفه است و هر دو کشور از لحاظ تاریخی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی روابط بسیار نزدیکی دارند.
نگاه نباید این طور باشد که اگر روابط ارمنستان با ترکیه بهبود پیدا کرد روی ایران تاثیر منفی میگذارد. من فکر میکنم که ارمنستان بهراحتی میتواند هم با ترکیه و هم با ایران روابط خوبی داشته باشد.
مشکلی که اینجا وجود دارد این است که در رقابتهایی که در قفقاز وجود، ترکیه چه نقشی دارد و آیا میخواهد معادلات را بدون حضور ایران ببندد؟ این همان چیزی است که عبدالله گل و رجب طیب اردوغان در سفرشان به مسکو مطرح کرده بودند. معادله امنیتی 2+3 که به معنای سه جمهوری جنوب قفقاز یعنی ارمنستان، گرجستان، آذربایجان و از سوی دیگر روسیه و ترکیه قطعا به ضرر ایران است و من پیشبینی میکنم که ارمنستان وارد این بازی نخواهد شد.
بنابراین معادله امنیتی 3+3 کاربرد بیشتری برای ایران دارد که البته با وجود آنکه این به نفع ترکیه هم هست ولی مشخص نیست چرا ترکیه نمیخواهد وارد چنین معادله ای شود.
به هرحال سفر آقای سرکیسیان به تهران در راستای همکاریهای دو کشوری است که 100% به یکدیگر نیاز دارند.از لحاظ منطقه جغرافیایی منطقه زنگزور، در جنوب ارمنستان از لحاظ دسترسی به قفقاز برای ایران اهمیت حیاتی دارد و از طرف دیگر برای ارمنستان، مرزهایش با ایران تنها جایی است که میتواند با سایر کشورها ارتباط برقرار کند و به خلیج فارس دسترسی داشته باشد چرا که در منطقه شرق با آذربایجان مشکل دارد، در منطقه غرب با ترکیه و در شمال هم ناامنی وجود دارد و هم مشکل کوچکی با گرجستان دارد. بنابراین ایران منطقهای حائز اهمیت برای ارمنستان است. من بعید میدانم این اهمیت تحت تاثیر عادیسازی مناسبات ارمنستان و ترکیه قرار بگیرد.
خط لوله ناباکو و آشتی ترکیه و ارمنستان
چه ارمنستان روابطش با ترکیه برقرار بشود و چه نشود طرح ناباکو با فشار امریکا قصد دارد که ایران را حذف کند.
اجرای این پروژه مستلزم چندین پارامتر مختلف است؛ یکی حل و فصل مسائل امنیتی منطقه قفقاز است، دیگری، حل و فصل مشکلات بین ترکیه و ارمنستان است و دیگری حل و فصل مسائل بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان است. این خط لوله چندین فاکتور بسیار مهم دارد. از لحاظ تئوری بسیار خوب است که بگوییم که اگر مرز ارمنستان و ترکیه باز شود، مشکلات خط لوله ناباکو حل خواهد شد ولی از نظر عملیاتی کلی مشکل امنیتی، سیاسی و اقتصادی سر راه این طرح وجود دارد.
نظر شما :