معامله همزمان امریکا با مسکو و تهران

مصطفی محمد نجار، وزیر دفاع ایران، امروز دوشنبه، بیست و هشتم بهمن ماه به مسکو سفر می کند. وی قرار است در این سفر مذاکراتی با مقامات روسیه داشته و  از صنایع نظامی آن کشور بازدید کند. گفته می شود که هدف اصلی از انجام این سفر که بدعوت آناتولی سردیکوف، وزیر دفاع فدراسیون روسیه انجام میشود، گسترش روابط دوجانبه و تحقق توافقاتی است که پیشتر بین دو کشور در زمینه فنی و نظامی حاصل شده است.

در همین حال همزمان با گمانه زنی های مختلفی که پیرامون ارتباط سفر وزیر دفاع ایران به مسکو، برنامه هسته ای این کشور و سیستم سپر دفاع موشکی امریکا در مرزهای غربی روسیه مطرح می شود، سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، در مصاحبه‌ای تلویزیونی هر گونه ارتباط میان ایران و سامانه دفاع موشکی را رد کرده و گفته است که بر اساس نظر حرفه‌ای و کارشناسی مسکو،  این سامانه هیچ ربطی به برنامه هسته‌ای ایران ندارد.

گفتاری از محمود شوری، کارشناس مسائل روسیه در مرکز مطالعات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام برای دیپلماسی ایرانی:

چندان ارتباط منطقی میان سفر وزیر دفاع ایران به مسکو و بحث سیستم دفاع موشکی امریکا در اروپای مرکزی و شرقی، وجود ندارد اما بعد از اینکه آقای اوباما بر سر کار آمد - همانطور که قبل از آغاز بکار نیز وعده داده بودند- امریکا درصدد ایجاد تغییراتی در سیاست های خود پیرامون بحث سپر دفاع موشکی برآمد.

بحث سپر دفاع موشکی نیز مهمترین مانع بهبود روابط مسکو و واشنگتن در سال های اخیر بوده است، فرض بر این بود که اگر تغییری در سیاست های امریکا انجام شود و این کشور از تصمیمات قبلی در این خصوص عقب نشینی کند، فضای مناسبی در روابط امریکا و روسیه ایجاد خواهد شد، با توجه به اینکه سیاست خارجی آقای اوباما بر روی مسائل افغانستان و خاورمیانه متمرکز خواهد بود، اوباما نیاز دارد مقدار زیادی ارتباط خود را با قدرت هایی چون روسیه، کشورهای اروپایی و سایر قدرت های بازسازی کند.

به عبارت دیگر برای اینکه امریکا بتواند مسائل خود را در منطقه حل و فصل کند، به همکاری قدرت های بزرگ نیازمند است و واشنگتن نمی تواند همزمان در دو مسیر پیش رود؛ هم روند یک جانبه گرایی گذشته را به پیش ببرد و هم بخواهد به گونه ای مسائل خود را در خاورمیانه رفع کند، تجربه دوران جرج بوش نشان داد که این روند امکان پذیر نیست، بوش در عین حال که با سایر قدرت های بزرگ از موضع برتر سخن می گفت، می خواست که در عراق و افغانستان و برنامه هسته ای ایران، مسائل را با اتکا به قدرت امریکا حل و فصل کند.

با توجه به اینکه آقای اوباما اولویت دولت خود را حل مسائل خاورمیانه قرار داده، ناچار به بازسازی و بهبود روابط خود با قدرت های بزرگ است، حال همانطور که پیش بینی می شد امریکا تلاش کرده اولین امتیاز را در ارتباط با بحث سپر دفاع موشکی به روس ها ارائه دهد و اکنون آقای جوزف بایدن بر این نکته تاکید کرد که واشنگتن خواستار آغاز روابطی جدید با مسکو است.

روابط جدید واشنگتن و مسکو؛ روابط موجود تهران و مسکو
بحث سپر دفاع موشکی گرچه از سوی امریکاییان با هدف مقابله با خطر موشکی ایران دنبال می شد اما نگرانی مسکو را در پی داشت، بر همین اساس اکنون امریکاییان می خواهند با یک تیر دو نشان بزنند، اول آنکه روابط خود را با روسیه بهبود می بخشند و دوم، از این طریق از مسکو امتیاز دریافت می کنند، در واقع اگر روس های در بحث هسته ای ایران به امریکاییان کمک کنند، این مسئله می تواند نقطه آغازی برای کنار آمدن واشنگتن از موضوع سپر دفاع موشکی باشد.

در این میان یک معامله دو سویه در حال انجام است؛ از یک سو کنار گذاشتن برنامه سپر دفاع موشکی در برابر همکاری روسیه با واشنگتن در زمینه بحث هسته ای ایران و از سوی دیگر رها کردن سیستم سپر دفاع موشکی در برابر ترک برنامه هسته ای از سوی تهران، به این ترتیب واشنگتن قصد دارد به طور همزمان یک کالا را هم به روسیه و هم ایران بفروشد و در این میان آنچه باید فشار بیشتر را متحمل شود؛ برنامه هسته ای ایران است که باید وجه المصالحه میان امریکا و روسیه باشد.

سفر وزیر دفاع ایران به مسکو
اما یک مساله دیگر نیز وجود دارد، اگر آقای اوباما بخواهد سیاست تجدید نظر در روابط با مسکو را جدی بگیرد، بحث هایی مطرح می شود مبنی بر اینکه مجددا قرارداد جدیدی میان امریکا و روسیه به مانند قرارداد گور- چرنوردین در سال 1995 میان مسکو و واشنگتن در خصوص محدود شدن فروش تسلیحات به ایران، در دستور کار خواهد بود.

این مساله خود برای ایران ایجاد نگرانی می کند، همکاری های سنتی که میان تهران و مسکو وجود دارد و می توان سفر وزیر دفاع ایران به مسکو را در چهارچوب این همکاری ها تعریف کرد اما یکی از عواملی که این سفر را باعث شده است، می تواند همین نگرانی ها و بحث های جدید مطرح شده میان مسکو و واشنگتن و تاثیر آن بر همکاری های فنی، نظامی و تسلیحاتی ایران و روسیه باشد.