مدودف ادامه دهنده سیاستهای پوتین؟

برای پیش بینی تحولات آينده روابط مسکو و تهران، باید به اين سه سئوال اساسی پاسخ داد.

 

اول- آیا مناسبات دو کشور در دوران ریاست جمهوری مدودف تغییر می کند؟

 

دوم- اگر پاسخ مثبت است این تغییرات درکدام سمت و سو خواهد بود؟

 

سوم- این تغییرات یکطرفه است، یا هردو طرف برای انجام تغییرات تمایل دارند؟

 

برای پاسخ به سه پرسش دشوار فوق، ساده ترین پاسخ آن است که بگوئیم مدودف ادامه دهنده سیاستهای پوتین خواهد بود، بنابراین نمی توان انتظار تغییرات وسیع در سیاست خارجی روسیه در چهار سال آینده داشت و به تبع آن سیاست روسیه در قبال ایران تغییر قابل توجهی نخواهد داشت.

 

اما با توجه به گذشته تاریخی در روسیه درهیچ دوره ای از تاریخ این کشور، دو رهبر با هم کشور را اداره نکرده اند. به همین دلیل یا باید مدودف بصورت کامل چهارسال آینده را در اختیار پوتین باشد، و یا به مرور زمان کنترل اوضاع را در دست بگیرد.

 

در هر دو فرض، روسیه مجبور خواهد بود متناسب با تحولات آتی جهانی در سیاست خارجی خود تغییراتی ایجاد کند، که بدون شک بخشی ازاین تغییرات متوجه مناسبات با ایران خواهد بود.

 

اگر چنین دیدگاهی را بپذيريم، باید ازهم اکنون برای تغییرات در مناسبات ميان تهران و مسکو آماده شد.

 

پس از فروپاشى شوروى، در ارتباط با نوع روابط بین تهران و مسکو در داخل روسیه، سه جریان فکری عمده وجود داشته است: اول جریان غربگرا که عمدتا در دوران یلتسین در عالی ترین سطوح فعالیت داشتند. این جریان در قبال نزدیک شدن روسیه به ایران موضع منفی داشته، و معتقد است نزدیک شدن به تهران منافع روسیه را در مناسبات با آمریکا و تا حدودی اروپا دچار مشکل می کند.

 

دوم جریان کمونیستهای قدیمی این جریان فکری که عمدتا در حزب کمونیست روسیه متمرکز شده است در مقابل دیدگاه غرب گرایان، طرفدار نزدیک شدن هرچه بیشتر به ایران هستند تا قدرت مانور روسیه را در برابر غرب افزایش دهند. این جریان فکری بیشتر به دنبال تشکیل اتحادی با کشور های منتقد آمریکا است.

 

سوم جریان ملی گرا درروسیه است، که هم جناح تند رو در حزب لیبرال دمکرات در درون آن جای دارد، و هم جریان میانه رو که با حزب حاکم روسیه متحد، نزدیک است. برآیند دیدگاه های این دو گرایش ملی گرا، نزدیک شدن به ایران توام با احتیاط است.

 

با در نظر گرفتن این سه جناح درروسیه، بايد ديد در داخل ایران با موضوع مناسبات با روسیه چگونه برخورد می کنند. در ايران نيز سه گرايش عمده در روابط با روسيه وجود دارد. گرایش اول معتقد است به روسیه نمی توان اعتماد کرد، و با دلایل مختلف ثابت مى کند که روسیه قابل اتکا نبوده و نباید برای مقابله با امریکا به این کشور اتکا داشت.

 

گرایش دوم معتقد است روسیه با همه نقاط ضعفی که دارد، نقطه اتکاء خوبی برای ایران در برابر غرب است. از آنجا که غرب در مناسبات با ایران در نهایت به دنبال تغییر حکومت ایران است، نمی توان انتظار داشت که ایران روزی با امریکا مشکلات خود را حل کند. بنابراین مادامی که ایران می خواهد سیاست مستقل خود را در برابر غرب داشته باشد، باید از روسیه و چین برای تعادل بخشی در مناسبات با غرب استفاده کند.

 

به نظر می رسد این گرایش با پررنگ کردن نقش روسیه که در حال حاضر حداکثر به عنوان یک قدرت درجه دوم در جهان عمل می کند، تلاش دارد سیاست برخورد سازش ناپذیر در برابر غرب را توجیه و تبیین کند.

 

گرایش سوم که بیشتربه نوعی عمل گرایی در برابر روسیه معتقد است در سالهای اخیرکوشیده روسیه را آن گونه که هست ببیند و متناسب با منافع ملی ایران و شناخت و ارزيابى منافع متقابل روسیه در جهان و منطقه، به تعریف جدیدی درمناسبات با این کشوربرسد. 

 

با توجه به موارد فوق به نظرمی رسد فرصت ایجاد تغییرات در مناسبات روسیه وایران، با تغییر رییس جمهوری روسیه بوجود آمده است. بنابر اين، مى توان عوامل ذيل را در روابط آتى تهران-مسکو مد نظر قرار داد:

 

١- روسیه بدون غرب برای ایران کارگشا نخواهد بود. هر گونه طرحی برای گسترش مناسبات با روسیه باید با در نظر گرفتن نوع مناسبات ایران و روسیه بصورت هم زمان با غرب در نظر گرفته شود.

 

٢- روسیه در دوران مدودف به سمت ملی گرای بیشتر پیش می رود. زیرا مدودیف، از پوتین به ملی گرایی روسی نزدیک تر است.

 

۳- مدودف به دنبال تقابل با امریکا و اتحادیه اروپا نیست. اما اگر به هر دلیل در تقابل با منافع غرب قرار گیرد، احتمالا حاضر است به چین و ایران و هند بیش از گذشته نزدیک شود.

 

٤- روسیه در عرصه هایی چون بازار انرژی (نفت و بویژه گاز ) و خاورمیانه (عراق و لبنان) و نیز جهان اسلام تمایل بیشتری برای افزایش همکاری با ایران دارد، و ایران متقابلا در زمینه های فن آوری دفاعی، هوا فضا و همکاری های منطقه ای مانند خزر و سازمان شانگهای بیش از سایر موارد علاقه مند به گسترش رابطه است.

 

۵- احتمالا مدودف بصورت بالقوه بخاطر ویژه گی های شخصی که دارد ( قبلا مديريت گازپروم را داشته است )، بهتر می تواند برای دستیابی به بازار ایران از خود انگیزه نشان دهد.