غنی‌سازی در مقابل بازرسی‌های فراگیر

ديپلماسى ايرانى: خبرى درباره پيشنهاد غرب در مذاکرات هسته ای ژنو به ايران منتشر شده است، مبنى بر اينکه غرب غنى سازى اورانيوم در خاک ايران را مى پذيرد و فشار تحريم ها عليه ايران را کاهش مى دهد مشروط به اينکه ايران اجازه بازرسى هاى گسترده و فراگير را به بازرسان آژانس بين المللى انرژى اتمى بدهد.

گفتارى از دکتر على خرم، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بين المللى براى ديپلماسى ايرانى:

در درجه اول باید مشخص شود که اين پيشنهاد از سمت کدام کشور ارائه شده است؟ بسته به اين که کدام کشور اين پيشنهاد را مطرح کرده است، وزن متفاوتى خواهد داشت. بايد معلوم شود مقصود هيلارى کلينتون از اينکه در صورت اعتمادسازى از طرف ايران امريکا حق ايران را در غنى سازى اورانيوم در خاک خود مى پذيرد، دقيقا چه بوده است. اگر اين پيشنهاد را مورد تاييد قرار داده باشد، يک وزن دارد و در غير اين صورت وزنی ديگر. بايد دقيقا معلوم شود که منظور خانم کلينتون از اعتماد سازى چيست؟ در آن صورت مى توان به اين پيشنهاد پرداخت.

ممکن است اين پيشنهاد فقط در محافل رسانه اى و مطبوعاتى غرب مطرح شده باشد يا صرفا توسط يکى از اعضاى مجلس يا مشاوران رئيس جمهور طرح شده باشد، در اين صورت اعتبارى براى اين پيشنهاد متصور نيست. بنابراين فقط در صورتى که موضعى توسط رئيس جمهور، وزير امور خارجه يا سخنگوى آن ها اعلام شود، قابليت اجرايى دارد و در غير اين صورت فاقد چنين ارزشى است. بنابر اطلاعاتى که من دارم تا کنون چنين موضعى از سوى مقامات امريکايى و غربى اعلام نشده است و تا زمانى که به صراحت چنين حرفى اعلام نشده است نبايد آن را جدى گرفت و در مورد آن اظهار نظر رسمى کنيم.

اما در صورتى که به عنوان يک تحليل گر فرض کنيم يکى از پيشنهادهای غير رسمى امريکايى ها و طرف غربى اين است، مى توان درباره اين مسئله بحث کرد. نکته اول اين است که لزوما مقامات رسمى به اين مسئله واکنش نشان نخواهند داد و منتظر خواهند ماند تا اظهار نظر صريح و رسمى درباره اين پيشنهاد از طرف مقابل ارائه شود. از طرفى مقامات رسمى طرف غربى هم، در حال ارزيابى واکنش ايران به اين پيشنهاد هستند.

نکته دومى که درباره اين پيشنهاد به نظر مى رسد اين است که اين پيشنهاد قابل مطالعه است. به اين معنى که بايد تمام مفاهيم در اين پيشنهاد تعريف شود. منظور از بازرسى هاى گسترده و فراگير چيست؟ اين بازرسى ها بر چه اساسى انجام بپذيرد؟ بر اساس اساسنامه آژانس، پروتکل الحاقى يا چيز ديگرى؟ يعنى بايد معنى بازرسى و حدود و ثغور و مبناى آن بازرسى ها تعريف شود و تا اين کار انجام نشود، ممکن است تفاسير متفاوتى از آن ارائه شود، به اين معنى که ممکن است کسى معناى بسيار منفى از آن دريافت کند و در مقابل هم ممکن است کسى تفسير خوش بينانه اى از اين مسئله داشته باشد.

اما در نهايت و به طور کلى بايد گفت که اين پيشنهاد و هر پيشنهادى که در جهت رفع بن بست به وجود آمده در مسئله هسته اى ايران ارائه شود، در صورتى که حقوق هسته اى ايران را به رسميت بشناسد، گامى مثبت و به پيش ارزيابى مى شود.