از عضو ناظر بودن در سازمان شانگهای پاسخ مثبت گرفته‌ایم/ سازمان غیرآمریکایی که با «تروریسم اقتصادی» مقابله می‌کند
به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، آزاده تهرانی _ نوزدهمین نشست سران کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای در روز‌های ۲۳ و ۲۴ خرداد ماه ۱۳۹۸ در بیشکک پایتخت قرقیزستان با حضور حسن روحانی رئیس جمهوری ایران برگزار شد.
در نشست سران سازمان همکاری شانگهای، رهبران و سران ۸ کشور عضو شامل چین، هند، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان، ازبکستان و چهار کشور ناظر شامل ایران، افغانستان، بلاروس، و مغولستان و همچنین مسئولان سازمان‌های بین المللی حضور پیدا کردند.
خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان در این باره گفت‌وگویی را با رضا نظر آهاری، مدیرکل دفتر هماهنگی‌های سیاسی دو جانبه و ابتکارات منطقه‌ای وزارت امور خارجه داشته و ضمن آن از اقدامات این اداره کل و وزارت امور خارجه کشورمان در رابطه با حضور ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای جویا شد.
مبارزه با تروریسم، افراط‌گرایی و جدایی طلبی از موضوعات اصلی سازمان شانگهای است
باشگاه خبرنگاران جوان: به عنوان دیپلمات باسابقه و فردی که مسئول پیگیری امور مربوط به هماهنگی های سیاسی دو جانبه و ابتکارات منطقه ای وزارت امور خارجه است در شرایطی که ایران تحت تحریم قرار گرفته و اجماع جهانی می تواند کمک قابل توجهی به کشورمان در مقابل سیاست های یکجانبه واشنگتن داشته باشد، اهمیت اجلاس همکاری شانگهای برای تهران را چطور ارزیابی می کنید؟
نظر آهاری: سازمان همکاری شانگهای عمدتا از کشور‌هایی آسیایی و اوراسیایی تشکیل شده است، در حقیقت روسیه، چین، هند و پاکستان، چهار کشور مهم آسیایی عضو سازمان همکاری شانگهای هستند که در حال حاضر عمده بحث تجارت و گردش اقتصادی در آنجا اتفاق می‌افتد، البته ابعاد سیاسی آن هم از اهمیت بسیاری برخوردار است چراکه سازمان شانگهای، ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل لازم را در اختیار دارد.
در این راستا حضور ایران در سازمان شانگهای می‌تواند امتیازات و موقعیت‌های بسیار خوبی را در اختیار کشور ما بگذارد، کشور‌های مذکور در بیانیه‌هایی که صادر می‌کنند به دنبال مقابله با یکجانبه‌گرایی، همکاری‌های منطقه‌ای و تلاش برای برقراری توسعه پایدار هستند. حضور کشور ما در سازمان همکاری‌های شانگهای می‌تواند بسیار تاثیر گذار باشد، چراکه مخالفت این سازمان با یک جانبه‌گرایی و وضعیتی که آمریکا در دنیا به وجود آورده است، در راستای سیاست‌های ما نیز قرار می‌گیرد.
باشگاه خبرنگاران جوان: در نشست‌های حاشیه‌ای اجلاس شانگهای، دیدار رؤسای کشور‌ها اهمیت بسیاری داشت، چرا که دیدار‌های مهمی صورت گرفته است. شما در آن جا حضور داشتید، اگر ممکن است توضیح دهید با چه کشور‌هایی دیدار انجام شد? حوزه‌هایی که بسیار مورد توجه قرار گرفته است چه بود؟
نظر آهاری: هماهنگی‌های لازم برای ملاقات سران کشور‌ها به وقت و هزینه زیادی نیاز دارد، اما اجلاس‌های منطقه‌ای و بین‌المللی این فرصت را با کمترین هزینه مهیا می‌کند که بهترین و عالی‌ترین نشست از این دست را باید به طور حتم نشست سالانه مجمع عمومی ملل متحد دانست. نشست سران سازمان همکاری شانگهای نیز از همین بُعد قابل تحلیل است. با وجود عضویت کشور‌های مهم منطقه و حتی جهانی همچون روسیه، چین و هند، نشست سران سازمان همکاری شانگهای، فرصتی است که که نمی‌توان به راحتی از کنار آن عبور کرد. این امکان در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در بیشکک نیز به خوبی مهیا شد؛ ملاقات با شی‌جین پینگ، رئیس جمهوری چین، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان از جمله ملاقات‌های رئیس جمهوری کشورمان در حاشیه این اجلاس بود.
البته باید به این نکته توجه داشت که با توجه به برگزاری اجلاس سیکا در فردای اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان و عضویت اکثر کشور‌های سازمان شانگهای در سیکا، بخش دوم ملاقات‌ها در دوشنبه و در حاشبه این نشست برگزار شد. طبیعتا در خلال این ملاقات‌ها فرصت منحصر به فردی برای کشورمان به دست آمد تا بتواند علاوه بر بیان نظرات خود آخرین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی را با شرکای اصلی خود یعنی چین و روسیه به بحث و تبادل نظر بگذارد. همچنین کشور ما در بالاترین سطح توانست اهداف و هماهنگی‌هایی که برای رسیدن به توافقاتی که در زمینه منطقه‌ای لازم است را انجام دهد. به عنوان مثال یکی از موضوعات اجلاس سران شانگهای که در دستور کار قرار داشت؛ مبارزه با تروریسم، افراط‌گرایی و جدایی طلبی بود که با توجه به توانمندی‌ها، تجربیات و ظرفیت‌های کشورمان در این زمینه، کشور‌های دیگر خواهان بهره گیری از کمک ایران بودند، تا در مناطق دیگر از آن بهره ببرند؛ که این امر با توجه به شرایط افغانستان و موضوع انتقال تروریست‌ها از سوریه و عراق به این منطقه و نگرانی کشور‌های آسیای مرکزی از سرایت افراط‌گرایی به کشور‌های خود، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
در حقیقت ایران در خلال دهه‌های گذشته تجربه‌های بسیاری در مبارزه با تروریسم و افراط گرایی داشته است، بنابراین اجلاس شانگهای فرصتی فراهم می‌کند که در این زمینه صحبت شود. همچنین در بخش‌های اقتصادی و تجاری کشور‌های بزرگی در این اجلاس حضور دارند که تهران هم می‌تواند در این فضا ارتباطات خود را گسترش دهد.
در واقع این موضوع به آن معنا است که سازمان همکاری شانگهای فرصت مغتنمی است که کشور‌ها با عرضه توانمندی‌های خود بتوانند، نیاز‌های خود را برطرف کنند. البته فلسفه سازمان‌های منطقه‌ای همین موضوع هم‌افزایی توان کشور‌هاست.
باشگاه خبرنگاران جوان: همانطور که خودتان اشاره کردید، بحث تروریسم و مقابله با آن در اجلاس شانگهای مورد توجه قرار می‌گیرد، ایران در حال حاضر با بخش تروریسم اقتصادی آمریکا روبه‌رو است ظریف و سایر مسئولان ما بسیار به این موضوع توجه می‌کنند که علاوه بر ناعادلانه بودن این امر، آنها مردم کشور ایران را مخاطب قرار می‌دهند. آیا در شانگهای این موضوع مطرح شد؟ چه واکنشی داشت؟ آیا کشور‌های دیگر همراهی کردند؟
نظر آهاری: طبیعتا این موضوع مطرح می‌شود، اما نه در این قالب، به هر حال زمانی که با چین، روسیه و هند در دیدار‌های دو جانبه مذاکره می‌شود، فرصت‌ها، فضا‌های گسترش روابط اقتصادی و مطلب تروریسم اقتصادی را بررسی می‌کنیم، در حقیقت کشوری مانند چین به دنبال افزایش و ارتقای روابط اقتصادی و سیاسی خود با ایران است، بنابراین محتوای مذاکرات صورت گرفته عملا همین موضوع است، البته بدون اینکه با این عنوان (تروریسم اقتصادی) پیگیری شود.
کشور‌هایی مانند روسیه و چین هم با تروریسم اقتصادی مواجه هستند بنابراین آنها به دنبال راه‌هایی برای ارتقای روابط خود با ما هستند، به عنوان مثال در بعد تجارت، داد و ستد‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها بسیاری از کشور ها هم جهت است، در نتیجه در حوزه عملی و راهکار‌هایی که در خلال این مذاکرات در جهت مقابله با بحث تروریسم اقتصادی مطرح می شود، چراکه نه تنها ایران بلکه کشور‌های دیگر هم با آن مواجه هستند.
شانگهای تریبونی برای رساندن صدای ما به جهان است
باشگاه خبرنگاران جوان: با توجه به عملی بودن این صحبت‌ها، مطالبی که در رسانه‌ها منتشر می‌شود حاکی از آن است که اجلاس شانگهای، اجلاس مهم غیر آمریکایی است و کشور‌های عربی در آن حضور ندارند، بنابراین فرصت خوبی برای رایزنی تهران است، ولی آیا اجلاس شانگهای و خود شانگهای معطوف به همین رایزنی‌ها می‌شود، آیا اقدامات عملی انجام می‌شود؟
نظر آهاری: نکته اول آن است که جمهوری اسلامی ایران هنوز عضو ناظر این سازمان است، ولی در سطح کشور‌های عضو اصلی شانگهای طبیعتا این مذاکرات ساز و کار‌های بیشتری برای عملی شدن دارد، لذا در سطح کشور‌های ناظر مانند ایران در همان سطح اعلام موضع و تبادل نظر مطرح است که البته در تصمیم‌گیری‌های نهایی سازمان می‌تواند می‌تواند بسیار مؤثر باشد. نکته دیگر این است که روابط دو جانبه کشورمان با اکثر کشور‌های این سازمان به ویژه کشور‌های تاثیرگذار در آن همچون چین، روسیه و هند از ظرفیت بسیار بالایی برخوردار است؛ لذا سازمان شانگهای علاوه بر ماهیت وجودی خود و پتانسیل‌هایی که برای کشور‌های مهیا می‌کند می‌تواند به عنوان بازوی کمکی در ورابط دوجانبه کشورمان و کشورم‌های منطقه عمل کند.
نکته دیگری که شما می‌فرمایید در خصوص غیر آمریکایی بودن سازمان که البته با ضد آمریکایی بودن متفاوت است کاملاً صحیح است، در این اجلاس مخالفت با یکجانبه‌گرایی یکی از مهمترین موضوعات این اجلاس است که قاعدتاً مخالفت با اقدامات آمریکا به ویژه اقدامات اخیر این کشور است. همچنین حمایت از برجام را می‌توان در این قالب تحلیل کرد که البته برای کشور ما ارزش بسیاری دارد. اما این الزاما به این معنی نیست که این موضع‌گیری‌ها همان جا به یک عمل تبدیل شود.
روابط دو جانبه ما با کشور‌ها بر اساس سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران عملیاتی می‌شود، در حقیقت اجلاس‌ها فرصت خوبی به ما می‌دهد تا بتوانیم تبادل نظر داشته باشیم و در قالب سازمان مهمی مانند شانگهای اولویت‌های خود را بررسی کنیم و سپس بتوانیم ظرفیت‌هایمان در فضا‌های جدید مورد استفاده قرار دهیم.
سازمان شانگهای مواضع کشور‌های هم نظر را به یکدیگر نزدیک می‌کند
باشگاه خبرنگاران جوان: چین و روسیه دو عضو سازمان شانگهای هستند که در حال تبدیل شدن به قدرت‌های بزرگ جهانی هستند به خصوص چین، آیا ایران می‌تواند از آنها برای رسیدن به خواسته‌های خود در شانگهای کمک بگیرد؟ آیا آنها به ما کمک می‌کنند که به خواسته‌های خود نزدیک شویم و یا حتی برسیم؟
نظر آهاری: سازمان شانگهای به دنبال ایجاد همکاری برای حوزه‌های مورد نظر خود است، به عنوان مثال تروریسم و افراط گرایی موضوعی است که در بعد سیاسی برخی از کشور‌ها را تهدید می‌کند بنابراین ما در این زمینه می‌توانیم از ظرفیت‌های موجود خود استفاده کنیم، چرا که ایران کشوری بود که قطعنامه‌ای را تحت عنوان تروریسم و مبارزه با افراط گری مطرح کرد همچنین نقش قابل توجه در منطقه در مبارزه با تروریسم ایفا کرده است، ولی در حوزه‌های مد نظر ما باید دید که آیا در دستور کار این سازمان است یا خیر، همچنین ایران به عنوان کشور ناظر، آیا می‌تواند از این ابزار استفاده کند یا خیر. به عنوان مثال سازمان همکاری شانگهای ساز و کار دیگری دارد، که تا اجلاس سران سال آینده، جلساتی برای هماهنگی در برخی از حوزه‌ها برگزار می‌کند به عنوان مثال دادستان‌های کل کشور‌ها عضو، در رابطه با معاضدت‌هایی که می‌توانیم با یکدیگر در راستای تسهیل امور قضایی بین کشور‌ها در ابعاد مختلف مثل مجرمین، صحبت می‌کنند همچنین هماهنگی‌هایی که در سطح امور زنان بین کشور‌های عضو سازمان جلسه می‌گذارند، حوزه‌های تعریف شده مشخصی وجود دارد که در آن بخش کار صورت می‌گیرد.
در مرحله بعد جنبه هماهنگی بین کشور‌ها مطرح می‌شود، ولی برای حل مشکلاتی که در حال حاضر ما با غرب داریم این ساز و کار بدین شکل در آنجا تعریف نشده است، در حقیقت سازمان شانگهای مواضع را هماهنگ و سپس اعلام می‌کند.
سازمان شانگهای بلوکی است که درصد بزرگی از ثروت، جمعیت دنیا و مهمترین موضوعات جهان در اعضای این سازمان در حال شکل‌گیری است، این سازمان از جهت بیان مواضع کشور‌های هم نظر اهمیت دارد و سپس در چارچوب دو جانبه یا چارچوب ساز و کار منطقه‌ای کار خود را به صورت اجرایی جلو می‌برند، ولی خود سازمان شانگهای برای ایجاد هماهنگی در مواضع مهم جهانی است.
باشگاه خبرنگاران جوان: به نظر شما این دور از مذاکراتی که امسال در سازمان همکاری‌های شانگهای پیگیری شد، چقدر با سال گذشته متفاوت بود و در آن چه محور‌های مهمی را توانستیم ارائه کنیم؟
نظر آهاری: سازمان همکاری شانگهای نسبت به سال گذشته تغییراتی داشته است، اجلاس سال گذشته سازمان شانگهای در چین برگزار شد و البته دبیرکل سازمان که یک فرد تاجیک بود. به هر حال دبیرکل و اینکه چه کشوری میزبان باشد از اهمیت بالایی برخوردار است. اما در حال حاضر دبیرکل شانگهای از ازبکستان است که یکی از دیپلمات‌های برجسته این کشور است و اجلاس امسال نیز در بیشکک، پایتخت قرقیزستان برگزار شد.
اما می‌توان گفت مواضع سازمان و تصمیمات آن که در قالب بیانیه پایانی نشست قابل مشاهده است در سه عنوان کلی قابل دسته‌بندی است؛ نخست این سازمان با یک جانبه‌گرایی آمریکا مواجه شد، چراکه با فشاری که از طرف روسیه وارد شد، کشور‌ها را وادار به گرفتن مواضعی مخالف با یک جانبه‌گرایی در دنیا کرد و همانطور که در بیانیه سران آمده است، بایستی امور دنیا بر پایه چند جانبه‌گرایی و هم بستگی کشور‌ها صورت بگیرد، همچنین به دلیل عملکردی که آمریکا در بحث اعمال تحریم‌های یک جانبه گرایانه داشت، کشور‌ها نسبت به سال گذشته اصرار بیشتری داشتند.
در موضع دوم شاهد بودیم که خطر تروریسم و افراط گرایی نسبت به سال گذشته بیشتر شده است، با توجه به تحولات، موضوعات و تغییراتی که در رابطه با افغانستان مطرح است همچنین گسترش افراط گرایی که در این منطقه و برخی از کشور‌های آسیای مرکزی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. کشور‌های بزرگی مانند چین و روسیه با خطر تجزیه طلبی و جنبش‌های افراطی مواجه می‌شوند به هر حال این موارد مجموع سازمان را به سمت این موضوع سوق داده است که تدابیر بیشتری برای مبارزه با افراط گرایی و تروریسم بیاندیشند.
موضع سوم سازمان شانگهای، همبستگی اقتصادی و تجاری بین کشور‌ها بود همچنین تأکیدی که بر موضوع وابستگی کشور ها می شود، به طور تلویحی در این راستا صورت می گیرد که هر کشوری به راحتی مورد تحریم یک جانبه کشور دیگری قرار نگیرد، چراکه این موضوع همان مبارزه با یک جانبه گرایی است.
سازمان شانگهای به کشور‌ها توصیه می‌کنند که تعاملات و همگرایی خود را گسترش دهند و این موضوع جریان قوی‌تری نسبت به سال گذشته داشت.
سازمان همکاری شانگهای به دنبال راه حلی برای مقابله با تروریسم است
باشگاه خبرنگاران جوان: آیا شما به اینکه کشور‌ها به اجماعی برای یک جانبه‌گرایی رسیدند را پررنگ‌تر از سال گذشته دیده‌اید؟
نظر آهاری: همانطور که در صحبت‌های رئیس جمهور روحانی شاهد بودیم، در کشور‌های آسیایی نکات ارزشمند همچنین تمدن‌های کهن بسیاری وجود دارد که در جهت حل مشکلات و معضلات امروز جامعه بشری کمک بسیاری می‌کند، بنابراین ما باید بیشتر هم گرایی داشته باشیم تا بتوانیم از این ارزش‌ها و میراث به جای مانده استفاده کنیم، همانطور که رئیس جمهورمان تمدن‌های کشور‌های چین و روسیه را مثال زدند، می‌توان از این کشور‌ها را‌ه‌حل مبارزه را پیدا کنیم، هرچه مواضع و اقدامات یکجانبه سیاسی و حمایت گرایانه اقتصادی ایالات متحده در جهان رو به فزونی می‌گیرد، موضوع ضرورت مقابله با یکجانبه گرایی و حمایت از چندجانبه گرایی در سازمان برجسته‌تر می‌گردد به طوری که علاوه بر تصریحاتی که سران شرکت کننده در اجلاس شورای سران اخیر در بیشکک در این زمینه داشتند، چندین بند از بیانیه‌ای که در پایان اجلاس صادر شد به حمایت از چندجانبه گرایی در نظام بین الملل و مواجه با یکجانبه گرایی اختصاص یافته بود.
همچنین در این رابطه خطر تروریسم و شکست آنها در سوریه و کشور‌های دیگر، منجر به انتقال آنها به منطقه آسیای مرکزی شد، در حقیقت این موضوع عامل و دغدغه‌ای است که بسیاری از این کشور‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، در نتیجه سازمان شانگهای به دنبال راه حلی برای این مشکل است و بر اساس اصولی در سیاست خارجی حرکت می‌کند.
باشگاه خبرنگاران جوان: در نشست‌های حاشیه‌ای شانگهای یا در داخل اجلاس، در رابطه با گذاشتن جلسات دیگری در سایر کشور‌ها و تمام مذاکرات داخل همان اجلاس سالانه برگزار می‌شود؟
نظر آهاری: بعد از اینکه اجلاس سران تمام می‌شود تا سال آینده، اعضاء اصلی سازمان در جلساتی پیرامون ساز و کار‌ها و نحوه اجرایی کردن مواردی که در نشست مطرح شده است به رایزنی می‌پردازند و کشور‌های ناظر در شانگهای برای پرداختن به مسائل ساز و کار دیگری دارند. البته این نکته حائز اهمیت است که غیر از اجلاس سران، اجلاس‌های متعددی در قالب سازمان همکاری شانگهای در طول سال برگزار می‌شود. نشست‌هایی مانند، نشست دادستان‌های کل، نشست تجار و فعالات اقتصادی، نشست مربوط به امور زنان، نشست شورای تجاری، نشست باشگاه انرژی، نشست وزرای فرهنگ و ... از جمله این موارد است.
باشگاه خبرنگاران جوان: این جلسات در چه محل‌هایی برگزار می‌شود؟
نظر آهاری: عمدتاً این نشست‌ها در همان کشوری که ریاست دوره‌ای سازمان را به عهده دارد، برگزار می‌شود به عنوان مثال اجلاس‌های پیش رو عموماً در کشور روسیه برگزار خواهد شد.
باشگاه خبرنگاران جوان: تاریخ یا برنامه خاصی را برای ایران که ناظر است، اعلام کرده اند؟
نظر آهاری: حدود ۲۰ جلسه داریم که ۹ جلسه آن در سال جاری برگزار و سایر نشست‌ها تا سال ۲۰۲۰ انجام خواهد شد.
عضو ناظر شانگهای بودن چه دستاوردهایی دارد؟
باشگاه خبرنگاران جوان: در افکارعمومی این سوال بسیار مطرح شده بود که چه اهمیتی دارد که ایران عضو ناظر شانگهای باشد، و چه دستاوردی برای ما دارد، اگر مایل هستین از اهمیت ناظر بودن ما برای مردم بگویید؟
نظر آهاری: عضو ناظر سازمان شانگهای بودن از عضو نبودن بسیار بهتر است، به دلیل اینکه در بالاترین سطح تصمیم گیر و سیاسی کشور حضور می‌یابیم و مواضع خود از طریق سخنرانی آقای رئیس جمهور به طور مبثوت تمام مواضع ایران را در بین کشور‌های عضو مطرح می‌کند، اعلام می‌کنیم که این اعلام مواضع علاوه بر انعکاس در بیانیه رسمی مانند حمایت از برجام، بازخورد بسیار مناسب رسانه‌ای نیز خواهد داشت. در حقیقت ما باید از تمام ظرفیت‌های منطقه‌ای و بین المللی استفاده کنیم بنابراین این یک تریبون است که می‌توانیم صدای خود را به جهان برسانیم، در نتیجه عضو ناظر بودن به ما این همه امکانات می‌دهند.
اجلاس‌های بین المللی فرصتی برای برقراری و توسعه روابط فراهم می‌کند
باشگاه خبرنگاران جوان: قبل از اجلاس شانگهای بحث حمله به نفتکش‌ها مطرح بود، سران عالی کشور ما در این اجلاس حضور داشتند که به ایران کمک بسیاری کرد و در حاشیه آن فرصت گفت‌وگو برای ایران پیش آمد، در این رابطه توضیح دهید؟
نظر آهاری: بله همین طور است، در دیدار‌های حاشیه اجلاس شانگهای این موضوع شفاف سازی شد و فرصت بسیاری خوبی برای رایزنی فراهم شد و مواضع اصولی خود را در آنجا اعلام کردیم. به طور کلی هر اجلاسی در سطح بین المللی که تریبونی برای اعلام موضع در اختیار ما قرار بدهد فرصت خوبی خواهد بود که باید از آن استفاده کنیم. همین امکان در سازمان ملل هم برای گفت‌وگو‌های در سطوح بالاتر هم برایمان فراهم می‌شود و نتایج خوبی هم برایمان به همراه دارد. با این تفاسیر حضور در سازمان بین المللی مانند همکاری شانگهای موقعیت‌های قابل توجهی را در اختیار ما خواهد گذاشت.
همچنین ملاقات‌های ما با روسیه و چین هر چند سال یکبار صورت می‌گیرد، ولی شانگهای فرصتی فراهم می‌کند تا رئیس جمهور ما با سران چین و روسیه ملاقات کند، در حقیقت رویکرد ما مشارکت فعال است، که تا به حال هم پاسخ مثبت گرفته ایم.
نظر شما :