ایران، برنده مسابقه تولید در بزرگ ترین میدان گازی جهان

پارس جنوبی از نمادهای توسعه صنعتی در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که با شتاب گیری توسعه آن در دولت های یازدهم و دوازدهم و افزایش تولید، علاوه بر جبران عقب ماندگی های گذشته به پیشی گرفتن از قطر در برداشت از این میدان عظیم گازی منجر شد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، یکی از نگرانی ها و انتقادهای کارشناسان در سال های گذشته برداشت حداکثری قطر از میدان گازی مشترک پارس جنوبی و عقب ماندن ایران در این زمینه بود.
تا پیش از استقرار دولت یازدهم، سوال و مطالبه اصلی این بود که باید چه کرد تا عقب ماندگی تولید نسبت به قطر را جبران کنیم اما اکنون سوال این است که با توجه به تولید حداکثری و جلو زدن ایران از قطر، با این حجم عظیم تولید در پارس جنوبی چه باید کرد. 
آیا باید گاز برداشت شده از پارس جنوبی را به مصرف داخلی برسانیم یا صادر کنیم؟

** رقابت قطر و ایران در تولید از پارس جنوبی
میدان گازی پارس جنوبی (یا گنبد شمالی در بخش قطری)، بزرگ ترین میدان گازی مستقل جهان است که با داشتن 34.2 تریلیون مترمکعب گاز استحصال پذیر، حدود ۱۹درصد از کل ذخایر گازی جهان را در خود جای داده است.
این میدان گازی در عمق بیش از سه هزار متری از بستر خلیج فارس و در محوطه ای به وسعت ۹ هزار و ۷۰۰ کیلومتر مربع واقع شده است. 
حدود سه هزار و ۷۰۰ کیلومتر مربع از این میدان مشترک، در آب های سرزمینی ایران و حدود 6 هزار کیلومتر مربع از آن در آب های قطر قرار دارد.
از جمله دغدغه های ایران در سال های گذشته، تولید حداکثری قطر از پارس جنوبی و از دست رفتن فرصت برداشت از این میدان مشترک توسط ایران بود.
با توجه به اینکه به دلیل شرایط فیزیکی، امکان مهاجرت گاز این میدان مشترک به کشور قطر وجود دارد، کارشناسان نسبت به لزوم توسعه هرچه سریع تر بخش ایرانی این میدان تاکید کرده بودند.
ایران توسعه فازهای پارس جنوبی را همزمان با قطر آغاز کرد و میزان تولید 2 کشور از سال 1381 تا سال 1386 فاصله زیادی نداشت اما به تدریج قطری ها پیشی گرفتند؛ به طوری که این کشور در سال 92 دو برابر ایران از پارس جنوبی گاز برداشت می کرد.

** فرصت سوزی دولت نهم و دهم در پارس جنوبی
در گذشته، طرح های توسعه فازهای این میدان در ایران طبق برنامه پیش نمی رفت و کاستی هایی دیده می شد که بیشتر در کمبود منابع مالی و سوءمدیریت ریشه داشت.
مهمترین اقدام دولت نهم و دهم به نام توسعه پارس جنوبی، کلنگ زنی همزمان چندین فاز پارس جنوبی بود که به فازهای 35 ماهه معروف است. 
آن دوران بدون توجه به ظرفیت و توان داخلی و محدودیت های بودجه، در خرداد سال 89 کلنگ اجرای فازهای 13،14،19،20،21،22،23 و 24 موسوم به فازهای 35 ماهه به زمین زده شد.
اگرچه این تصمیم با هدف توسعه سریع فازهای پارس جنوبی صورت گرفت اما به علت غیر کاشناسی بودن به زیان ایران تمام شد و با پراکنده کردن منابع فنی و مالی، تاخیر طولانی در تکمیل پروژه ها را رقم زد و کشورمان نسبت به قطر عقب افتاد. 
در زمان امضای پر سروصدای قرارداد فازهای 35 ماهه برخی کارشناسان صنعت نفت هشدار دادند راه اندازی این فازها اقدامی احساسی و شعاری است و با ظرفیت ها و واقعیت های صنعت نفت همخوانی ندارد.
طبق قرارداد باید در خرداد ماه سال 92 تولید زودهنگام از این هشت فاز آغاز می شد اما این مساله در تاریخ اعلام شده محقق نشد.
نگاهی به وضعیت پیشرفت این فازها نشان می دهد این فازها در مهلت تعیین شده (خرداد 92) فقط 50 تا 60 درصد پیشرفت داشتند.

** اولویت بندی فازهای پارس جنوبی در دولت یازدهم
از نخستین اقدامات وزارت نفت در دولت یازدهم، ساماندهی وضعیت توسعه پارس جنوبی بود. بنابراین فازهای در دست ساخت پارس جنوبی اولویت بندی شد.
پس از استقرار دولت یازدهم وزیر نفت اعلام کرد تکمیل فازهای ۱۲، ۱۵، ۱۶، ۱۷ و ۱۸ میدان مشترک پارس جنوبی در اولویت قرار دارد.
بیژن زنگنه اعلام کرد: باید نخست تکلیف پروژه های قدیمی را روشن کنیم و مطمئن شویم به موقع می آیند و بعد روی فازهای ۳۵ ماهه تمرکز کنیم. نمی گویم آنها را تعطیل کنیم اما اکنون تمرکز بر پنج فاز قدیمی پارس جنوبی است.
بدین ترتیب ابتدا فازهای ۱۲، ۱۵، ۱۶، ۱۷ و ۱۸ که توسعه بیشتری داشتند تکمیل شدند تا اینکه تقریبا همه فازهای پارس جنوبی راه اندازی شد یا در مدار توسعه قرار گرفت.
تنها فازی که هنوز عملیات فیزیکی توسعه آن آغاز نشده، فاز 11 است که به علت مشکلات مربوط به تحریم در روند اجرای قرارداد مربوط به توسعه آن مشکلاتی رخ داد اما با برنامه ریزی انجام شده، این فاز توسط کنسرسیومی متشکل از شرکت های چینی و ایرانی توسعه می یابد.
جدیدترین فازهایی که اکنون در نوبت بهره برداری قرار دارد، فازهای 13، 22 و 24 است و رییس جمهوری در روزهای آتی به طور رسمی این فازها را افتتاح می کند.

** پیشی گرفتن ایران در تولید گاز نسبت به قطر
با اقدام دولت یازدهم و بهره برداری از طرح های جدید، برداشت گاز ایران از میدان مشترک پارس جنوبی پس از 12 سال و در پایان سال 1395 با قطر برابر شد.
اما این پایان کار نبود و با راه اندازی فازهای جدید، میزان تولید گاز از پارس جنوبی همچنان افزایش یافت تا اینکه ایران توانست از قطر پیشی بگیرد و بدین ترتیب بخشی از عقب ماندگی سال های گذشته را جبران کند.
تولید گاز از ۱۰ فاز نخست پارس جنوبی در سال 1392 نزدیک به 285 میلیون مترمکعب بود اما اکنون میزان تولید از روزانه 600 میلیون مترمکعب فراتر رفته که علاوه بر رفع نیاز داخل، باعث پیشی گرفتن از قطر در برداشت از این میدان نیز شده است.

** سرمایه گذاری 80 میلیارد دلاری برای توسعه پارس جنوبی
پارس جنوبی به عنوان بزرگ ترین مرکز صنعتی کشور به شمار می رود که تاکنون 80 میلیارد دلار برای توسعه فازهای مختلف آن در بخش دریا و خشکی سرمایه گذاری شده است.
با وجود این سرمایه گذاری هنگفت، میزان درآمد آن برای کشور بسیار بالاتر از هزینه های صرف شده است؛ به طوری که با احتساب قیمت های کنونی نفت و گاز، از زمان راه اندازی در اوایل دهه هشتاد تاکنون حدود 250 میلیارد دلار درآمد از این میدان کسب شده است.