چند نکته درباره تصمیم امشب ترامپ

عصر ایران؛ مازیار آقازاده - بالاخره روز موعود برای تصمیم گیری نهایی رییس جمهوری آمریکا درباره ماندن یا خروج از برجام فرا رسید و "دونالد ترامپ" دیروز در توییتی اعلام کرد امروز- سه شنبه هشتم ماه می و 18 اردیبهشت 97- تصمیم نهایی خود را درباره برجام اعلام خواهد کرد.

طبق برنامه قبلی قرار بود ترامپ در روز 12 می تصمیم خود را اعلام کند، اما او درست در روزی که هنوز "بوریس جانسون" وزیر امور خارجه بریتانیا به عنوان آخرین سفیر متحدان اروپایی آمریکا برای رایزنی با مقامات واشنگتن برای باقی ماندن آنها در برجام واشنگتن را ترک نکرده بود؛ این تصمیم غیرمنتظره خود را اعلام کرد.

در این باره نکاتی چند به نظر می رسد:

- جلو کشیدن زمان اعلام تصمیم نهایی ترامپ می تواند عوامل و دلایل مختلفی داشته باشد. ترامپ تلاش زیادی می کند که خود را دولتمردی غیر قابل پیش بینی نشان دهد که رقبا و دشمنان و حتی دوستان و متحدان، نمی توانند دست او را بخوانند. شاید هم او بر اساس جدول زمان بندی خاصی که در ذهن دارد می خواهد بنا به اولویت بندی هایی، وقایع را پس و پیش کند تا نتایج دلخواه خود را مطابق آنچه که در ذهن دارد، کسب کند. شاید هم ترامپ با توجه به رایزنی های پس و پشت پرده برخی دولتمردان سابق آمریکایی برای نجات برجام این طور صلاح دید که موعد اعلام تصمیم خود را جلو بیندازد تا آنها را در عمل انجام شده قرار دهد. شاید هم این کار بدون دلیل خاص و یک تصمیم خلق الساعه بوده است.

- ترامپ هم اینک و موازی با " کلنجار رفتن بر سر برجام"، در 3 پرونده جنجالی و مهم نیز درگیر است که در دو مورد آن به عنوان متهم و در دیگری به عنوان یک دولتمرد باید مذاکره کند. درست در همان روز اعلام تصمیم ترامپ برای اعلام نظر درباره برجام- روز دوشنبه- "رودی جولیانی" شهردار سابق نیویورک و یکی از افراد تیم وکلای او برای پاسخ گویی به شبهات بازرس ویژه – رابرت مولر- درباره نفوذ روسیه در جریان انتخابات اخیر آمریکا اعلام کرد که مولر با پیشنهاد تیم وکلای ترامپ برای پاسخ دهی کتبی ترامپ به سوالات او درباره این پرونده جنجالی مخالفت کرده است.

 این مخالفت احتمالا به این معناست که ترامپ باید به صورت شفاهی بازجویی شود. شاید یکی از انگیزه های ترامپ از پیش کشیدن پرونده برجام و شلوغ کاری درباره این پرونده ایجاد سروصداهایی برای تحت الشعاع قرار دادن این پرونده باشد. از سوی دیگر او پرونده دیگری نیز دارد که مربوط به ارتباط جنسی با یک بازیگر فیلم های پورن آمریکایی است که وکیل این بازیگر نیز روز یکشنبه همین هفته اعلام کرد که اسناد و مدارکی دارد که در صورت رو شدن به احتمال زیاد ترامپ مجبور به استعفا از مقام ریاست جمهوری خواهد شد.

بنابراین ترامپ به اندازه کافی انگیزه شخصی و داخلی برای ایجاد سروصدا و یک بحران جدی و جدید در سیاست خارجی آمریکا پیرامون موضوع برجام را دارد که با این کار بتواند سرپوشی روی پرونده های جنجالی شخصی خود در داخل آمریکا بگذارد.

- موضوع و پرونده مهم دیگر مساله دیدار دو جانبه ترامپ با رهبر کره شمالی با دستور کار مذاکره برای خلع سلاح هسته ای پیونگ یانگ است. طبق اعلام ترامپ، زمان و مکان این دیدار معلوم شده است اما هنوز رسانه ای نشده است. پیش بینی می شود احتمالا در همین روزها ترامپ با "کیم جونگ اون" رهبر کره شمالی در پشت یک میز نشسته و مذاکره کند.

هرگونه تصمیم او درباره برجام پیش از این دیدار می تواند بر فضای مذاکرات دوجانبه دو رهبر تاثیرگذار باشد و ظاهرا آن گونه که از شواهد برمیاید ترامپ می خواهد پیش از این دیدار با انجام یک مانور سیاسی عزم و جدیت خود را به رخ همتای کره ای بکشد و شاید اعلام تصمیم نهایی او درباره برجام آن گونه که ترامپ می اندیشد بر تقویت موضع او پیش از مذاکره با کیم جونگ اون تاثیرات مثبتی داشته باشد. برخی نیز در هفته های گذشته گفته اند خروج آمریکا از برجام پیش از مذاکره با کره شمالی تاثیرات سویی بر طرف کره ای خواهد داشت چون نشانگر خلف وعده آمریکایی ها به تعهدات شان است اما شاید توضیح بند زیر گره از این ابهام باز کند.

- استراتژی ترامپ در مرحله کنونی در قبال کره شمالی خلع سلاح هسته ای است اما آن طور که به نظر می رسد استراتژی دولت او در قبال جمهوری اسلامی ایران " تغییر رژیم " است و به نظر می رسد در چارچوب این استراتژی ترامپ تمایلی به برقراری یک رابطه از موضع برابر و یا حتی نابرابر با جمهوری اسلامی ایران ندارد در حالی او می خواهد کره شمالی را خلع سلاح هسته ای کند و این مساله برای او بسیار مهم است چون این را یک دستاورد مهم برای خود می داند. در همین راستا ترامپ هیچ ابایی از هیچ تصمیمی درباره ایران و برجام برای تاثیرگذاری مثبت روی مذاکره با کره شمالی نخواهد داشت؛ چون ظاهرا مساله جمهوری اسلامی ایران در ذهن او – و گروه بزرگی از اعضای تندرو کابینه او - حل شده است و او تلاش دارد به هر نحو و با هر هزینه ای دست به تغییر رژیم از طریق افزایش فشارهای سیاسی و اقتصادی – در وهله نخست- بزند.

- ترامپ در 16-17 ماه گذشته بیش از آنکه نان خود را در لغو برجام ببیند از تهدید به لغو آن استفاده کرده است. به عبارت دیگر "لغو برجام" همان تهدیدی است که او در سایه آن شروط جدید آمریکا را پیش کشیده و به متحدان اروپایی خود فشار آورده تا از ایران امتیازات بیشتر بگیرند. اگر او این تهدید خود را عملی کند مهم ترین ابزار خود را خرج کرده است؛ چون در عالم سیاست تهدید مادامی تهدید است که عملی نشده باشد و وقتی عملی شد تبدیل به اقدامی می شود که واکنش متناسب طرف مقابل را در پی خواهد داشت.

- مساله رابطه بسیار نزدیک ترامپ با سران اسراییل و دولت عربستان سعودی نیز مطرح است و در این راستا و آن گونه که از شواهد و قراین پیداست، رییس جمهوری آمریکا زیر فشار شدیدی از ناحیه ریاض و تل آویو است تا تکلیف برجام را یکسره کرده و به سمت افزایش فشارهای سیاسی و اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران حرکت کند. ترامپ که فردی بسیار معامله گر و اقتصادی به نظر می رسد در سفر 3 هفته ای اخیر "محمد بن سلمان" ولیعهد سعودی به آمریکا توافق های لازم را با او برای گرفتن مابه ازای هزینه های آمریکا برای خروج از برجام انجام داده است و از همین رو نگرانی زیادی بابت هزینه های این اقدام ندارد چون ظاهرا مقامات سعودی به او قول جبران هزینه های آمریکا برای افزایش فشار به ایران را داده اند.

- با وجود همه انتظارات و پیش بینی ها اما همچنان نمی توان به طور قاطع درباره مرگ برجام سخن گفت؛ چون طرف های دیگر این توافق بین المللی از جمله ایران و کشورهای اروپایی نیز بیکار ننشسته و رایزنی ها و لابی های خود را انجام داده و خواهند داد. از سوی دیگر حرف های دیروز حسن روحانی رییس جمهوری اسلامی ایران نیز نشان داد که ظاهرا مقامات تهران نیز به بیرون رفتن آمریکا از برجام در صورت وفادار ماندن دیگر اعضای گروه 1+5 به این توافق بین المللی چندان بی رغبت نیستند به شرطی که طبق گفته روحانی منافع ایران مطابق آنچه که در برجام بوده همچنان از حضور در آن محفوظ بماند.

- شاید تصمیم ترامپ که امروز اعلام شود این باشد که دولت ایالات متحده آمریکا " ضمن اعلام خروج از برجام "مهلت 6 ماهه" برای بازگشت دوباره تحریم های هسته ای آمریکا را مهلتی می داند که در آن می بایست دولت های اروپایی، جمهوری اسلامی ایران را به شروط جدید برجام مطابق نظر آمریکا راضی کنند. این مهلت 6 ماهه می تواند فضایی برای دیپلماسی و رسیدن به یک راه حل میانه فراهم کند؛ البته اگر دو طرف اصلی این معامله یعنی جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا بتوانند به یک توافق مرضی الطرفینی در این باره برسند که با شرایط کنونی بسیار دشوار به نظر می رسد.