تنش ها بین ریاض و تهران تا کجا پیش خواهد رفت؟

سرویس بین الملل «انتخاب»؛ رویترز نوشت: عربستانِ ملک سلمان مواجهه با ایران را از مرزهای خاورمیانه فراتر برده و تلاش می کند وابستگی خود به متحدان غربیش برای مقابله با اهداف ایران در جهان عرب را کاهش دهد.

به گزارش «انتخاب»؛ این خبرگزاری در ادامه اورده است: از زمان به قدرت رسیدن سلمان در سال گذشته و پس از به انجام رسیدن توافق هسته ای میان ایران و قدرت های جهان، ریاض در راهبردهای خود تغییراتی اعمال کرده تا بتواند با افزایش نفوذ رقیب شیعه خود ایران در آفریقا، آسیا و حتی آمریکای لاتین مقابله کند.

یکی از مهم ترین اقدامات ریاض استفاده از شبکه های سنی در مجبور ساختن دولت های متحد خود به قطع ارتباط با ایران بوده، که یکی از نمونه های آن ایجاد ائتلاف علیه ترورسیم بدون دعوت از ایران بوده است.

در همین راستا، وزیر خارجه عربستان عادل الجبیر در مصاحبه خبری اخیر خود گفته است: «ایران با حمایت از تروریسم خودش را منزوی کرده. این واکنش جهان و به ویژه دنیای اسلام به ایران است که دیگر کافی است».

تهران حمایت از تروریسم را رد کرده و به پیشینه خود در مبارزه با تروریست ها داعش اشاره می کند.

ریاض از حمایت های تهران از جنبش شیعه حزب الله در لبنان ابراز نگرانی کرده، و پس از عدم محکومیت حمله به هیات دیپلماتیک سعودی در ایران از سوی بیروت، کمک نظامی خود به آن را قطع کرد. از سوی دیگر، در یمن هم نیروهای سعودی به جنگ حوثی های مورد حمایت ایران رفته اند.

عربستان علاوه بر این اقدامات دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی طولانی مدت برای مقابله با افزایش نفوذ ایران در میان کشورهای عربی، از زمان ایجاد ائتلاف مقابله با تروریسم در نوامبر گذشته تلاش کرده تا کشورهای مختلفی از پاکستان گرفته تا مالزی را با خود همراه کند.

مهران کامروا، استاد دانشگاه جورج تاون در قطر می گوید:« ابعاد رقابت ایران و عربستان به اشکال مختلفی در حال فرا رفتن از مرزهای خاورمیانه است».

نظم قدیمی مرده است

این استراتژی تا حد زیادی در واکنش به اجرای توافق هسته ای در ژانویه بوده است. ریاض از این واهمه دارد که این توافق با برداشتن تحریم های کمرشکن باعث افزایش توان ایران در دنبال کردن منافع بین المللی آن شود.

حالا که آمریکا هم اصرار دارد بانک های غربی می توانند با ایران معاملات قانونی داشته باشند، سعودی ها احساس می کنند متحد اصلی غربیشان در حال کاهش حضور خود در خاورمیانه است.

یک دیپلمات ارشد در ریاض می گوید: « آن ها متوجه شده اند نظم بین المللی قدیمی مرده است و خودشان باید مسئولیت خواسته هایشان را بپذیرند».

مصطفی علانی، کارشناس امنیتی عراقی نزدیک به وزارت کشور عربستان می گوید، دلیل دیگر این راهبرد عربستان آن است که سلمان اعتقاد دارد نفوذ ایران به این دلیل افزایش یافته که کسی با آن مقابله نکرده است.

ائتلاف مقابله با تروریسم در این چارچوب قرار می گیرد. زمانی که روسای ستادهای نظامی 34 کشور مسلمان در اواخر مارس برای شرکت در رزمایش مشترک نظامی در ریاض ملاقات کردند، الشرق الاوسط کاریکاتوری چاپ کرد که در آن یک بمب افکن برگه هایی با علامت ورود ممنوع روی ایران می انداخت.

این ائتلاف که در زمان تشکیل به نظر می رسید چشم انداز و دستورکار مشخصی ندارد در حال پیش رفتن است و قرار است در ماه رمضان تاسیس یک مرکز هماهنگی عملیات آن نهایی شود.

سرتیپ سعودی احمد عسیری در این باره می گوید: «قدم بعدی ملاقات وزرای دفاع، احتمالا در هنگام ماه رمضان است. در همین زمان مرکز هماهنگی عملیات در ریاض را آماده می کنیم».

به گفته عسیری در این مرکز نمایندگان دائمی از تمام کشورهای عضو حضور خواهند داشت، و جایی می شود که اعضای آن بتوانند تقاضای کمک در مقابله با اقدام نظامی کنند، یا کمک های نظامی، امنیتی و موارد دیگر ارائه کنند.

برداشتن پرچم

هرچند هدف اصلی این ائتلاف مقابله با ایران اعلام نشده، اما نه تهران و نه دولت متحد این کشور، عراق در آن حضور ندارند. هدف دیگر این این ائتلاف مقابله با انتقادات برخی رسانه های غربی است که می گویند، زمانی که ایران و متحدان شیعه آن با داعش می جنگند، آن ها به اشکال مختلفی در حال کمک رساندن به تروریست ها هستند.

علانی می گوید: «هدف اصلی این ائتلاف آن است که عربستان حمایت جهانی اسلامی را در نبرد با تروریسم دریافت کرده و پرچم آن را از ایران بگیرد».

این که کشورهای عضو ائتلاف هم چنین نظری داشته باشند مساله دیگری است.

محمد نفیس ذکریا، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان تلاش های ریاض برای ایجاد این ائتلاف را ستود و گفت اسلام آباد خوشحال می شود تجربیاتش را به اشتراک بگذارد.

اما او همچنین گفت توسعه این ائتلاف نیاز به زمان دارد و پاکستان به دنبال برادری میان کشورهای مسلمان است و به همین دلیل از افزایش تنش ها میان عربستان و ایران اظهار نگرانی کرد.

ریاض علاوه بر اقداماتش در ائتلاف تلاش دارد حمایت هند را هم جلب کرده و آن ها را به منزوی ساختن ایران تشویق کند. حکومت سعودی تا اینجای کار نتایج متفاوتی گرفته است. پس از آنکه نخست وزیر هند، نارندرا مودی در ماه گذشته از هر کشور بازدید کرد، فروش نفت سعودی ها به این کشور افزایش یافت، اما دهلی نو همچنین با ساختن بندری در ایران هم موافقت کرد.

یک تحلیلگرسعودی می گوید، هدف ریاض از میزبانی کشورهای آمریکای جنوبی و اتحادیه عرب در سال گذشته تا عقب راندن ایران بوده است.

رئیس جمهور سابق ایران، محمود احمدی نژاد در سال 2012 از کشورهای ونزوئلا، نیکاراگوئه، کوبا و اکوادور دیدار و تلاش کرد حمایت آن ها را جلب کند، که موفقیت چندانی به همراه نداشت.

قطع روابط با کشورهای آفریقایی

در ماه های اخیر برخی کشورهای آفریقایی هم به همراه چندین کشور عرب روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرده اند. این اقدام پس از آن انجام گرفت که سفارت عربستان در تهران پس از اعدام روحانی شیعه در ماه ژانویه با حمله معترضان روبرو شد.

روز دوشنبه، رئیس جمهور زیمبابوه در فاصله کوتاهی از سخن گفتن علیه تهران در ملاقاتی رسمی از ریاض دیدار کرد.

ایران سرمایه زیادی برای جلب دوستی آفریقا اختصاص داده، و با سرمایه گذاری در صنایع محلی و روش های دیگر تلاش کرده نفوذ خود را در کشورهای مسلمان گسترش دهد. به نظر می رسد تهران با اعتبار ضد امپریالیستی خود توانسته با جذب حمایت گسترده تری در سازمان ملل به هدف خود رسیده باشد.

رقابت تنها در قدرت نرم نیست. در سال 2012 دو ناو جنگی ایرانی در بندر سودان در آن سوی سواحل عربستان در دریای سرخ پهلو گرفتند، که سال ها روابط نزدیک میان خارطوم و تهران را در پس خود داشت.

از آن زمان تا کنون ریاض حدود 11 میلیارد دلا در سودان سرمایه گذاری کرده و با دعوت از رئیس جمهور آن عمر البشیر حکم بین المللی جلب او را نادیده گرفته است. در ماه ژانویه خارطوم روابطش با تهران را قطع کرد.

جیبوتی و سومالی هم همین کار را کردند. سندی که در ژانویه به رویترز رسید نشان می دهد موگادیسو زمان کمی پس از اعلام آن 50 میلیون دلار کمک دریافت کرده بود، هرچند جیبوتی در فوریه انگیزه مالی خود از این اقدام را انکار کرد.

ریاض معتقد است رویکردش در کل با موفقیت همراه بوده. یکی از مشاوران محمد بن سلمان می گوید: «توسعه طلبی ایران تقریبا متوقف شده است».

اما کامروا از دانشگاه جورج تاون در قطر می گوید، هنوز برای اعلام پیروز و بازنده خیلی زود است.

او می گوید: «در روابط بین الملل شما می توانید دوست اجاره کنید، اما نمی توانید آن ها را بخرید. اینکه اقدامات عربستان در درازمدت برای آن ها مثمر ثمر باشد جای بررسی دارد، زیرا این ائتلاف ها تنها بر اساس روابط تاکتیکی و مالی هستند».