سایه انفجارها بر المپیک سوچی

دیپلماسی ایرانی : روسیه طی روزهای اخیر حوادث تروریستی تازه ای را تجربه می کند. حادثه بمب گذاری در ایستگاه مترو و تنها به فاصله یک روز عملیات دیگری در اتوبوس شهر توریستی ولگوگراد. شهری در 700 کیلومتری سوچی، محل برگزاری المپیک بازی های زمستانی. اتفاق هایی که تا کنون هیچ گروهی مسئولیت آن را برعهده نگرفته است. هرچند که ابتدا مسئولان امنیتی روسیه، یک زن از اعضای گروه بیوه های سیاه پوش را عامل این عملیات های دانسته اما پس از آن بیان کردند که عامل این عملیات ها یک مرد بوده است. این اتفاق ها همزمان با امضای قانون منع گسترش جدایی طلبی در فدراسیون روسیه شد. ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه یا محکوم کردن این عملیات ها هدف از تصویب این قانون را جلوگیری از افزایش حمایت عمومی از جدایی طلبی مناطق مسلمان نشین قفقاز شمالی دانست. منطقه ای که گروهی از اسلامگرایان افراطی تحت رهبری عمروف پیش تر در پیامی اعلام کرده بود که با اقدامات تروریستی در برگزاری مراسم المپیک اختلال ایجاد خواهد کرد. در همین حال شورای مفتیان روسیه _ مسلمانان میانه رو سنی _ در اعلامیه این عملیات های تروریستی را محکوم کردند. همچنین رمضان قدیرف رییس جمهور چچن  در تلاش برای مبارزه با تروریسم خواستار غیرقانونی اعلام کردن تمام گروه های رادیکال شد و انفجارها را محکوم کرد. برگزاری مراسم المپیک بازی های روسیه چنان برای کرملین حایز اهمیت است که پوتین را وادار به توسعه سیاسی و آزادی برخی محکومان سیاسی از جلمه خودروفسکی بزرگترین سرمایه دار روسی و مخالف سیاست هایش کرد. دکتر جهانگیر کرمی کارشناس مسایل روسیه و قفقاز در گفت و گو با دیپلماسی ایران علاوه بر بررسی گمانه هایی که پیرامون چرایی عملیات های انتحاری در روسیه مطرح شده، به موضوع قابل توجهی اشاره می کند. او ملاقات اخیر بندر بن سلطان رییس دستگاه امنیتی با پوتین را قابل توجه می داند. دیداری که رسانه های روسی معتقدند در آن بندر، پوتین را به دلیل حمایتش از دولت روسیه تهدید کرده است. گرچه این خبر هیچ گاه نه تایید و نه تکذیب شد. در ادامه متن گفت وگو با این کارشناس مسایل روسیه را می خوانید:

طی روز های اخیر شاهد عملیات های انتحاری در شهر ولگوگراد نزدیک به شهر سوچی محل برگزاری المپیک بازی های زمستانی بودیم، شما منشا و ظهور چنین عملیات هایی را در چه چیزی می دانید؟

انفجارهای اخیر دارای دو ویژگی است. نخست آنکه اینگونه انفجارهای در روسیه بی سابقه نیست و در گذشته نیز شاهد چنین عملیات هایی بوده ایم. از سال 2000 به بعد که چچن ها در جنگ با ارتش روسیه با شکست مواجه شدند، راهبرد نظامی خود به طور مستقیم را به اقدامات تخریبی، بمب گذاری و گروگانگیری تغییر دادند. از آن سال تا به امروز در موارد متعددی به ویژه در بحث گروگانگیری در تاتر مسکو، حادثه گروگانگیری در مدرسه ای از قفقاز شمالی و همچنین انفجار در مترو مسکو موارد متعددی دیگری را نیز شاهد هستیم. گرچه تمرکز این اقدامات در خود چچن و داغستان بوده است اما موارد زیادی هم وجود داشته که فراتر از داغستان و قفقاز شمالی و حتی در مسکو و شهرهای دیگر روسیه روی داده است. ویژگی دیگر این بمب گذاری جدای از ویژگی عمومی این است که چنین اقدامی در فاصله حدود یک ماه مانده به بازی های المپیک زمستانی سوچی روی داده است. اتفاقی که بر اساس تهدیدی است که در یک پیام ویدئویی از طرف آقای دوکو عمروف رییس اسلامرگرایان چچن که با هدف ایجاد امارت اسلامی در ققاز می جنگد، صورت گرفت که در آن پیام گفته شده از برگزاری المپیک ممانعت به عمل خواهد آورد. همچنین برخی خبرگزاری ها در ماه های گذشته خبری را منتشر کردند _ هرچند این خبر تایید نشده _ مبنی بر اینکه آقای بندر بن سلطان در ملاقات با آقای پوتین، او را تهدید کرده چنانچه حمایت از حکومت سوریه را ادامه دهد، باید نگران برگزاری بازی های المپیک زمستانی باشد.

شما معتقدید بخشی از حملات انتحاری در روسیه، متوجه عربستان است؟

نگاه ها در درجه اول به گروه های تروریستی چچنی است و در درجه دوم به فشار عربستان و تهدیدی که این کشور داشته است؛ چرا که عربستان هم سیاست تطمیع و پاداش را در مورد قطع حمایت های دولت روسیه از سوریه در پیش گرفت و هم اینکه در مواردی کرملین را تهدید کرده است. همچنین گفته شده که تهدید به اختلال در بازی های المپیک سوچی در گفته های بن سلطان بوده است. بنابراین این حادثه تروریستی با توجه به شرایط زمانی و نزدیک بودن به المپیک سوچی قابل تحلیل است. این المپیک برای روسیه اهمیت دارد. دلیلش هم اقداماتی متعددی است که توسط دولت روسیه انجام گرفته  تا المپیک به شکل جدی برگزار شود. شخص آقای پوتین از سه چهار سال گذشته به طور مرتب در جریان پروژه احداث مکان برگزاری المپیک قرار داشته و حتی به طور شخصی از مواردی از نزدیک نظارت کرده است. از طرفی بعد از آنکه برخی کشورهای غربی، روسیه را به دلیل مسایل حقوق بشر و زندانیان سیاسی  تهدید به عدم شرکت در المپیک کرده بودند، آقای پوتین برخی از زندانیان سیاسی و از جمله آقای خودروفسکی و همچنین گروه موسیقی که در یک کلیسا اقدام به برگزاری موسیقی و رقص کرده بودند را آزاد کرد و حتی در سخنرانی سالیانه در شورای فدراسیون روسیه بر بحث گسترش توسعه سیاسی و مسایل حقوق بشر و مساله گشایش نظام سیاسی برای شایسته سالاری تاکید کرد. در مجموع برای دولت روسیه برگزاری المپیک زمستانی سوچی یک حادثه مهم تلقی می شود و برای اینکه به خوبی برگزار شود، حاضر شده اند اقدامات سیاسی را در داخل انجام دهد. به همین دلیل بمبگذاری های اخیر خیلی نگران کننده است. در آستانه سال نو میلادی و با توجه به اینکه سومین بمب گذاری در دو ماه اخیر است می تواند دولت روسیه را نگران کند.

تاکنون هیچ گروهی رسما مسئولیت این حملات را برعهده نگرفته است، از طرفی شورای مفتیان بمب گذاری ها را محکوم کرده است. برخی ها معتقدند این عملیات ها شاید تلاقی و همخوانی شده با اظهاراتی که توسط رهبر اسلامگرایان منطقه قفقاز_ چچن _ و شاید توسط افراد دیگر و با اهداف دیگری صورت گرفته باشد

در حال حاضر که هیچ گروه دیگری هم این عملیات را برعهده نگرفته است و اینکه بخواهیم سابقه چنین بمب گذاری های را منتسب به گروه های دیگر از جمله مافیا و گروه های قاچاقچی کرد، خیلی روشن نیست. در نتیجه به نظرم خیلی مشکل است که ما گمانه زنی کنیم و گروه دیگری را مسئول این کار بدانیم. به صورت  طبیعی وقتی اقدامات مشابه تکرار می شود و گروهی همیشه پذیرفته و در این مورد نیز تهدید کرده که چنین کاری را انجام می دهد، طبیعتا متهم اصلی در شرایط فعلی گروه اسلامگرایان افراط گرای قفقازی است.

آیا این اتفاق ممکن است نگاه دولت و رییس جمهور روسیه را نسبت به توسعه و آزادی های سیاسی که در نظر گرفته، تحت شعاع قرار دهد و بازنگری را از سوی وی به دنبال داشته باشد؟

خیر ، تاثیری نخواهد داشت. با توجه به موفقیت هایی که در سیاست خارجی داشته، به ویژه در مورد سوریه و بعد مشکلاتی که برای رقبای دولت روسیه، مانند ترکیه و آمریکا و کشورهای اروپایی در منطقه ایجاد شده و از طرفی فشارهای داخلی که در ابتدای انتخابات در دوسال گذشته چه انتخابات پارلمانی و چه انتخابات ریاست جمهوری بر دولت روسیه به ویژه شخص پوتین بود، خاتمه پیدا کرده، پوتین را در وضعیت خوبی قرار داده است. همچنین وضعیت اقتصادی روسیه نسبت به کشورهای اروپایی در وضعیت مناسب تری است و به نظرم چندان تاثیری نخواهد داشت.

حتی بر مساله سوریه نیز تاثیری نمی گذارد؟

به نظرم الان شرایط به گونه ای نیست که تاثیرگذار باشد. نگرانی که ایجاد کرده و می تواند به آن دامن بزند، بحث المپیک سوچی است. آن هم با توجه به اینکه فاصله ولگوگراد تا سوچی حدود 700 کیلومتر است. گرچه به دلیل این فاصله نگرانی ها کمی کاهش پیدا می کند اما تداوم این به صورت طبیعی و به ویژه اگر نزدیکتر شود می تواند شرایط سختی برای دولت روسیه ایجاد کند.

پیش بینی شما نسبت به اقداماتی که دولت روسیه در این باره انجام خواهد داد، چیست؟ اینکه اگر روسیه با عربستان در مساله سوریه به تفاهم برسد یا دیگر اقداماتی که ممکن است از سوی دولت روسیه انجام شود تا شاهد تکرار این اتفاقات نباشد ؟

بعید می دانم که دولت روسیه با عربستان به توافق برسد. ممکن است رایزنی هایی صورت بگیرد اما اهمیت سوریه برای روسیه به گونه ایست که حاضر نیست دست به چنین ریسکی بزند ، ضمن آنکه شرایط هم خیلی به نفع عربستان نیست. ظرفیتی که گروه های چچنی و گروه های رادیکال در داخل روسیه دارند به گونه ای است که می توانند چنین دردسرهایی را برای دولت روسیه ایجاد کند. دولت روسیه هم معمولا بعد از چنین حوادثی برای کنترل بیشتر تلاش و سعی می کند مانع تکرار چنین حوادثی شود. اما اینکه بخواهد با عربستان چنین چیزی را معامله کند، بعید است، چون شرایط عربستان هم خوب نیست. در حال حاضر آنچه که در ارتباط با سوریه می گذرد و جریان دارد، فراتر از عربستان بوده و فکر می کنم این تصمیم در آمریکا گرفته شده که سوریه به تروریست ها سپرده نشود. مقاومت های دولت سوریه، حمایت های مردم سوریه و به ویژه اقدمات ایران و روسیه باعث شد اهداف آمریکا، عربستان و ترکیه و حتی اسرائیل به جایی نرسد. از این رو آمریکایی ها نظرشان را تغییر دادند. شرایط فعلی شرایطی است که دیر یا زود، آمریکایی ها خودشان با عربستانی ها به شکلی درگیر می شوند. تلاش عربستان برای ایجاد رابطه با روسیه، با فرانسه و دیگر کشورها عمدتا به این خاطر است که عربستان نگران سیاست آینده آمریکا در مورد منطقه و از جمله عربستان است.

در ابتدا مسئولان امنیتی روسیه اعلام کردند یک زن از اعضای گروه بیوه های سیاه پوش اقدام به انجام عملیات انتحاری کرده است. اما پس از چند ساعت این نظر تغییر کرد و یک مرد مسئول بمب گذاری اعلام شد. آیا گروهی موسوم به بیوه های سیاه پوش می تواند دست به چنین اقداماتی زده و موجب ایجاد اختلال در برگزاری مراسم المپیک شوند یا تنها این یک اتهام اشتباه به این گروه بود؟

داستان بیوه های سیاه پوش داستان طولانی است. در گذشته موارد متعددی بود که اقداماتی منتسب به آنها بوده و دستگیری هایی صورت گرفته است. به هر حال نصبت دادن این حادثه به آنها هم بر اساس برآوردهای  و تجربیات گذشته بوده است. ممکن است، سازمان اطلاعاتی اشتباه کرده باشد و به نظرم شاید مقداری زود هنگام تصمیم گرفتند و بیانه را صادر کردند، ولی این از اصل واقعیت که بیوه های سیاه منشا بمب گذاری های زیادی در روسیه بودند، خیلی موضوعی را کاهش نمی دهد ولو اینکه این بار کار آنها نباشد.

انتشار اولیه:چهارشنبه 11 دی 1392/ باز انتشار: یکشنبه 15 دی 1392