چهار رقابت استراتژیک در خاورمیانه

خاورمیانه مانند همیشه صحنه تحولات پیچیده و در هم تنیده ای است. فارین پالیسی با تحلیل چهار رقابت اصلی در خاورمیانه برای دولت آمریکا روشن کرده است که کانون اصلی تحولات در منطقه در ایران و مصر قرار دارد.

به گزارش تابناک و به نقل از فارین پالیسی، این چهار رقابت عبارتند از:

رقابت قدرتهای بزرگ جهانی: بخش اصلی این رقابت بین آمریکا و روسیه است ولی، انگلیس، فرانسه و چین نیز نقش فعالی به عنوان بازیگران فرعی در آن دارند. هدف آمریکا باقی ماندن به عنوان قدرت خارجی برتر در خاورمیانه است در حالی که روسیه به دنبال کاهش برتری های آمریکا است. جنگ در سوریه، واضح ترین جنگ نیابتی در چارچوب این رقابت است. برنامه هسته ای ایران و اختلاف های بین روسیه و چین از سویی و آمریکا از سوی دیگر بخشی از این رقابت است.

رقابت قدرتهای منطقه ای: این رقابت بر سر این است که کدام قدرت منطقه ای در خاورمیانه برتر باشد. در دوره ای، ایران و عربستان سعودی قدرتهای اصلی این رقابت بودند ولی اکنون ترکیه و قطر نیز به دنبال جایگاهی برای خود هستند. اتحاد بین این نیروها هم در حال تغییر است. یک سال پیش به نطر می رسید که عربستان و قطر متحد هستند ولی اکنون آنها بر سر حمایت از گروه های مختلف مخالف دولت سوریه با یکدیگر به رقابت برخاسته اند و در مصر نیز قطر از اخوان المسلمین و عربستان از ارتش حمایت می کند. اتفاق مهمی چون کنار رفتن مصر از صحنه رقابت و تاثیر منطقه ای و بنابراین پایان یافتن یک دهه رقابت برای برتری بین عربستان و مصر را نباید نادیده گرفت.

رقابت مذهبی: منظور رقابت بین شیعه و سنی است که مرز و جبهه آن همیشه بین کشورها تعریف نمی شود بلکه مرزهای مختلف شکاف و رقابت بین شیعه و سنی در منطقه وجود دارد، اگر چه رقابت اصلی باز هم بین ایران شیعه و عربستان سعودی است ولی این رقابت ها در درون مرز کشورهایی چون عراق، بحرین، عربستان و لبنان هم وجود دارد. همین رقابت است که همراهی نوری المالکی با ایران و حزب الله در مسائل سوریه را توضیح می دهد. این رقابت لایه لایه نیز هست و در داخل هر یک از مذاهب نیز، گروه های رقیب برای کسب برتری با یکدیگر رقابت می کنند.

رقابت ایدئولوژیک: این رقابت بین اسلام گرایی و پلورالیسم در جریان است. هر چند این رقابت شباهت هایی با رقابت مذهبی دارد ولی بخش اصلی آن بر سر شیوه سازمان دادن به سیاست در این کشورها است. در اسلام گرایی هدف این است که شریعت بر سیاست سایه بیفکند. هر چند پلورالیسم یا کثرت گرایی بیشتر با لیبرال دموکراسی هماهنگ است ولی حتی در بعضی از کشورهای پادشاهی نیز مورد توجه قرار گرفته است. هر چند رقابت بر سر اسلام گرایی و پلورالیسم در درون جوامع مسلمان نیز جریان دارد ولی گروه های غیر مسلمانی چون قبطی های مسیحی مصر نیز در آن فعال هستند.

کشورهای اصلی در این فضا برای ایالات متحده، ایران و مصر هستند. شکست فعلی اخوان المسلمین در مصر فرصتی را فراهم کرده است که ایالات متحده رابطه خود با منطقه را باز تعریف کند. نویسنده به آمریکا توصیه می کند که باید در مورد ایران از راهبرد دوگانه حمایت از هواداران ایده های خود و فشار بر ایران به خاطر برنامه هسته ای استفاده کند تا نقش پررنگ تری در تحولات منطقه به دست بیاورد. به این ترتیب، آمریکا در نزد عربستان سعودی نیز اعتبار بیشتری به دست خواهد آورد.