غرب کدام نسخه را برای سوریه تجویز می‌کند؟
الگوبرداری از یمن یا تکرار تجربه لیبی
طرح کوفی عنان برای حل بحران سوریه در چه مرحله ای است و آیا با وجود تحولات نه چندان مثبت در سوریه در روزهای اخیر می توان همچنان به این طرح امیدوار بود؟
به دنبال اجرایی شدن طرح شش ماده‌ای کوفی عنان از همان ابتدا علائم و شواهد گواه آن بود که این طرح به خوبی انجام نخواهد شد و همانطور که پیش‌‌بینی می‌شد درگیری‌ها شدت پیدا کرد،.هم گروه‌های اپوزسیون و مخالف دولت سوریه، دولت این کشور را متهم به نقض عهد و پیمان‌شکنی می‌کردند و هم دولت سوریه گروه‌های اپوزسیون را متهم می‌کرد که این طرح را رعایت نکردند و دولت ناگزیر به عکس‌العمل در مقابل مخالفان بوده است.
در طی کشتار جدید در دو نوبت که بیش از180 نفر غیرنظامی کشته شدند، فشارها بر دولت بشار اسد تشدید شده که همین امر بهانه‌ای در دست دست اندر کارانی که ناظر بر فعالیت‌ها در سوریه هستند،شده است . بنابراین در همین راستا بود که باردیگر مطرح شد کوفی عنان طرحی را در دستور کار برای ارائه به شورای امنیت دارد مبنی بر اینکه همانند یمن بشار اسد در یک مرحله گذار صحنه قدرت را ترک کرده و جانشین وی برای دوره‌ای کوتاه اداره امور را برعهده بگیرد تا انتخابات برگزار شود و در نهایت جامعه سوریه در مسیر انتقال قدرت قرار گیرد.
رسانه های خبری از تدوین طرحی جدید توسط دبیرکل سابق سازمان ملل برای برون برد سوریه از بحران سخن می گویند.طرح جدید چه مفادی را دربرمی گیرد؟
کوفی عنان طرح جدید را مبنی بر تشکیل کمیته ناظر بر فعالیت‌ها و اقداماتی که در سوریه انجام می‌شود، مطرح کرده است. ازجمله اعضای پیشنهادی این کمیته از سوی کوفی عنان جمهوری اسلامی ایران، ترکیه ،عربستان و قطر خواهند بود که البته عضویت پیشنهادی ایران در این کمیته از سوی محافل غربی به شدت مورد مخالفت قرار گرفته است و مخالفان عضویت ایران تاکید داشتند به دلیل آنکه ایران از یک سو طرفدار شدید دولت سوریه است و نمی‌تواند در این کمیته به عنوان یک ناظر بی‌طرف شرکت داشته باشد. اما در عین حال باید این نکته را نیز متذکر شد که اگر قرار بر این است که ایران در این کمیته نباشد، چرا ترکیه که مدام از طرح براندازی در سوریه و مداخله نظامی در این کشور سخن می‌گوید و یا عربستان و قطر که از گروه‌های اپوزسیون داخل سوریه حمایت می‌کنند، باید در کمیته باشند.
آنچه مسلم است این است که کشتار اخیر درسوریه ناظرین و دست‌اندرکاران بین‌المللی را ترغیب کرده تا سریعتر برنامه‌های خود را اعلام کرده و سریعتر از کشتار بیشتر جلوگیری کنند. وضعیت حاکم بر سوریه وضعیت پیچیده و مبهمی است که آینده نامعلومی را پیش‌روی جامعه جهانی، دولت و مردم سوریه گشوده است. البته این مساله را نیز نباید فراموش کرد که در اجلاس سران شانگهای در پکن در بیانیه پایانی به صراحت تاکید شده بود که به هیچ عنوان اعضای شانگهای علاقه به مداخله نظامی در سوریه و ایران ندارند. بنابراین چنین رویکردی می‌تواند برای طرح‌هایی که بلوک غرب قرار است در مورد سوریه اعمال و اجرا کند، عامل بازدارنده‌ای باشد.
با توجه به توضیحات شما، به نظر می‌رسد تا اندازه‌ای رویکرد جامعه جهانی و نهادهای بین‌المللی هم نسبت به بحران سوریه در حال تغییر است، در چنین مرحله‌ای عوامل اصلی و مهم در تصمیم‌گیری جامعه جهانی نسبت به بحران سوریه را در چه می‌دانید؟
بی تردید هر اندازه که در سوریه وضعیت متشنج‌تر باشد و کشتار ادامه پیدا کند، در رویکردها و تصمیم‌گیری‌های دست‌اندر کاران و یا نهادهای بین‌المللی می تواند اثرگذار باشد. البته وضعیت سوریه وضعیت کاملا پیچیده‌ای شده است که به عنوان مثال در دو کشتار اخیر انگشت اتهام به سوی هر دو طرف درگیر نشانه رفته و هیچ علائمی که کدام طرف عامل اصلی این قتل و کشتارهاست، مشخص نشده است. مگرآنکه کمیته تحقیق منصفی تعیین شود و علل و ریشه‌های این بحران را بررسی کرده و متهمین اصلی را معرفی کند. اما صرف آنکه افرادی در میدان درگیری به هر دلیلی به قتل برسند و از سوی هر طرفی که باشند،عمل ناپسندی است، اما اینکه انگشت اتهام را بدون بررسی به هر کدام از طرفین نشانه روند، نه تنها مشکل را حل نکرده بلکه آن را پیچیده‌تر هم خواهد کرد.
در مورد مساله سوریه، این کشتارها تا اندازه زیادی مشکوک به نظر می‌رسد، به ویژه قتل 108 نفری که در آستانه سفر کوفی عنان به سوریه اتفاق افتاد، می‌تواند برای بدجلوه دادن صحنه در سوریه باشدکه همین امر شک‌برانگیز است. به نظر می‌رسد که شاید اپوزسیون دست به چنین اقدامی زده، چراکه طبیعی است که دولت سوریه قصد داشت تا زمینه مناسبی برای ورود کوفی عنان به سوریه فراهم باشد. بنابراین باید انصاف به خرج داده شود و نهادهای بین‌المللی ریشه این بحران را منصفانه بررسی کنند و اگر طرح‌هایی هم قرار است ارائه شود، طرح‌هایی کارساز و همه جانبه باشد.
آنچه مسلم است، این است که پس از ناکام ماندن طرح اجرای کوفی عنان گروه‌های درگیر به ویژه گروه‌های طرفداران مخالفین و اپوزسیون بشاراسد، اعلام کردند روندی که تا کنون اعمال شده قابل دوام و قبول نیست و برای سرنگونی دولت بشار اسد باید طرح‌های عاجل و سریع دیگری را به کار گرفت. سعی آنها بر این است که در طرح‌های سازمان ملل متحد بگونه‌ای نشان دهند آنچه که در سوریه می‌گذرد ناشی از نا امنی محض است و شورای امنیت وظیفه دارد تا در قبال این حوادث موضع‌گیری کند و مانع از کشتار بیشتر مردم شود. ممکن است چنین روندی به این سمت پیش رود که در شورای امنیت قطعنامه‌ای تصویب شود و اقداماتی که می‌تواند به هر نحوی بازدارنده باشد با توجه به شرایط (اگر تمامی اعضای شورای امنیت موافقت کردند، چراکه دولت روسیه و چین به شدت مخالفت هر نوع قطعنامه‌ای مبنی بر اعمال زور علیه سوریه هستند) و همه جوانب موضوع عملی شود که نه تنها موجبات کشتار وسیع‌تر در منطقه را فراهم نکند، بلکه از نا امنی‌ها و عوامل تهدیدآفرین جلوگیری به عمل آورد. چراکه بحث سوریه مساله ساده‌ای نیست، این کشور همانند لیبی نیست که با تصویب یک قطعنامه و اعزام نیروهای ناتو پس از چند ماه مشکل حل شود؛ سوریه به لحاظ موقعیت ژئواستراتژیکی که دارد، همسایه لبنان و اسرائیل بودن،حمایت‌هایی که دولت ایران از آن می‌کند و فشارهایی که از سوی برخی کشورهای منطقه‌ای همانند عربستان و قطر و ترکیه بر سوریه وارد می‌شود، تمامی این مسائل می‌تواند زمینه‌های نا امنی در منطقه اگر با درایت و به درستی تصمیم‌گیری نشود را فراهم کند.
به مخالفت روسیه در اجرای عملیات نظامی در سوریه هم اشاره کردید، آیا مواضع روسیه نیز تا اندازه‌ای در قبال بحران سوریه تغییر کرده است؟
استنباط من این است با توجه به موضع‌گیری‌هایی که این روزها در بین مقامات روسیه بروز پیدا می‌کند، نشانه‌ای از نوعی سردرگمی وجود دارد. بدین معنا که احساس می‌شود مقامات روسیه نیز موضع یکسانی درقبال سوریه ندارند. به عنوان مثال چند روز پیش مطرح شد که معاون وزرات‌خارجه روسیه به صراحت اعلام کرد که ما خواهان جابجایی قدرت در سوریه هستیم و هیچ گاه اصرار نداشتیم که بشاراسد در هر شرایطی باید بر اریکه قدرت باقی بماند. این سخنان در حالی انجام شد که چند روز بعد کاملا تکذیب شد.
سفیر روسیه در سازمان ملل به شدت با طرح‌های مداخله‌جویانه غرب در سوریه مخالفت کرده است و از همه مهم‌تر اینکه علیرغم رویکردهایی که مطرح بود در نگاه روسیه نسبت به سوریه تغییر ایجاد شده، بیانیه پایانی شانگهای که یکی از امضا‌کنندگان آن ولادیمر پوتین، رئیس جمهور روسیه بود، اعلام شد که روسیه همچنان در موضع خود استوار است و مخالف هرگونه مداخله و برخورد نظامی در سوریه است.
این مسائل نشان می‌دهد که حداقل در آخرین موضع‌گیری و گامی که از سوی روسیه برداشته شده، احساس هیچ‌گونه تغییری در مواضع این کشور در قبال سوریه نمی‌شود. هرچند تفسیرها معید آن است که تغییراتی در دیدگاه‌های مقامات روسیه حاصل شده است.
تهیه‌کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/14
نظر شما :