اروپا به دنبال تغییر رفتار ایران است

دیپلماسی ایرانی:‌ دقایقی پس از تصویب تحریم تدریجی نفت، بانک مرکزی و طلای ایران، توسط رهبران اتحادیه اروپا، کاترین اشتون، رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا این تحریم‌های جدید را "ابزار فشار بر مقامات تهران" خواند و گفت: "تحریم‌ها به خودی خود هدف نیست و هدف از این تحریم‌ها، اعمال فشار بر ایران به منظور بازگشت به میز مذاکرات است." در مورد اهمیت این تحریم ها و اهداف اروپا از تصویب این تحریم ها با ابراهیم رحیم پور، مدیرکل سابق اروپای غربی وزارت خارجه و کارشناس مسائل اروپا گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید :‌

 آقای رحیم پور همانطور که اطلاع دارد اتحادیه اروپا روز دوشنبه در نهایت دور جدیدی از تحریم ها شامل خرید نفت از ایران و مبادلات بانکی و ... را تصویب کرد. این اتفاق تا چه اندازه حائز اهمیت است؟‌

به هر حال از نظر تبلیغاتی طبیعی است که تلاش کنیم که نشان دهیم این تحریم ها چندان موثر نیست. بدیهی است که برخی در ایران از جهت افکار عمومی سعی می کنند که بگویند که این تحریم ها چندان دردناک و تاثیرگذار نیست. اما از نظر عوامل و مسائلی که کارشناسان با آن آشنا هستند به نظر می رسد که این حرکت بسیار اهمیت دارد. یعنی حتی اگر ما بقیه مسائل را در نظر نگیریم و فقط به تحولات قیمت ارز و سکه و طلا در چند هفته گذشته توجه کنیم این سوال مهم مطرح می شود که  چرا چنین تحولاتی در عرض چند روز رخ می دهد؟ قطعا بخش جدی از این تحولات به تحریم ها مربوط است و تصویب این تحریم ها یک اتفاق بد اقتصادی و البته با پیامدهای سیاسی برای کشورمان است.

تصویب این تحریم ها تا چه حد قابل پیش بینی بود؟ و آیا به فوریت اجرا می شود؟

پیش از تصویب رسمی این تحریم ها هم کاملا مشخص بود که مسیری که آنها می پیمایند  همین است و متاسفانه این تحریم ها را تصویب کردند. البته تا زمانی که قرارداد های سابق ایران با کشورهای اروپایی تمام شود چند ماه به طول می انجامد اما در عین حال هیچ قرار داد جدیدی منعقد نخواهد شد و هر نوع قرارداد جدید نفتی با ایران تخلف محسوب می شود. بنابراین به دلیل وجود نگاهی در اتحادیه اروپا وجود دارد که معتقد است باید به طور جدی ایران مورد تحریم قرار گیرد،‌ تصویب این تحریم ها چندان غیرقابل انتظار نبود.

آیا تحریم های آمریکا هم تا این اندازه دارای اهمیت است و آیا این تصمیم برخلاف منافع اقتصادی کشورهای اروپایی نیست؟

تفاوت آمریکا و اروپا و اهمیت تحریم اروپا در همین منافع اقتصادی اروپاست. ما با آمریکا تعاملات اقتصادی جدی نداشته ایم و آمریکا خریدار نفت ایران نبوده است. لذا این کشور منافعی در تجارت با ایران نداشته است و در اثر تحریم ایران دچار ضرر نمی شود. از این رو آمریکاییها در تحریم ها بیشتر ابعاد سیاسی را در نظر داشتند. اما ما در سالهای گذشته با اروپا روابط تجاری نسبتا زیادی داشته ایم و حجم مبادلات ما با اروپا در سطح بالایی بوده است. بر اساس آخرین آمارها اروپا 18 درصد نفت ایران را خریداری می کند و سه کشور اروپایی سه کشور اروپایی یونان، ایتالیا و اسپانیا که به ترتیب 30 ، 13 و 12 درصد  از نیاز نفتی خود را از طریق ایران تامین می کنند و به نوعی به خرید نفت از ایران وابسته هستند. یعنی غیر از انگلیس که دارای نفت است بقیه کشورهای اروپایی نیاز به نفت ایران دارند و این به این معناست که تحریم نفت ایران به ضرر این کشورهاست.

پس چرا اروپا به چنین تصمیمی رسیده است و دست به تحریم نفت ایران زده است؟

برای پاسخ به این سوال باید به مسیری توجه کرد که روابط ایران و اروپا در ده سال گذشته طی کرده است. از سال 1381 اروپا به دنبال تغییر رفتار ایران بوده است و هر چه تلاشهای آنها در این مسیر به شکست انجامیده است رویکردهای سخت گیرانه تری را در پیش گرفته اند. بنابراین پس از ده سال رفتار کج دارومریز آنها نهایتا به این نتیجه رسیده اند که برای تغییر رفتار ایران باید از اهرم های شدید اقتصادی استفاده کنند که شامل تحریم نفت و طلا و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران می شود.

این تغییر رفتار در چه حوزه ای مورد نظر آنها است؟

آنها هم در بحث هسته ای خواهان تغییر رفتار ایران هستند و هم در مباحث منطقه ای. در مورد برنامه هسته ای ایران که مشخص است آنها خواهان اجرای قطعنامه های شورای امنیت و آژانس بین المللی انرژی اتمی از سوی ایران هستند. اما در مورد منطقه به نظر می رسد که آنها از مجموعه رفتارهای ایران در منطقه به خصوص در افغانستان رضایت ندارند. به هر حال نیروهای اروپایی در افغانستان حضور داشته اند و تلفات دیده اند. آنها بر این عقیده اند که در بحران های منطقه ای ایران در مسیری که آنها انتظار داشته اند حرکت نکرده است و خواهان تغییر رفتار ایران در این حوزه نیز هستند. در بحث هسته ای هم که اشاره کردم ده سال است که آنها با پرونده هسته ای ایران درگیر هستند و به شیوه های گوناگون در پی تغییر رفتار ایران برآمده اند و تحریم ها نیز یکی از این شیوه ها محسوب می شود.

بنابراین اروپا تصور می کند تحریم ها شیوه است که ممکن است به تغییر رفتار ایران بینجامد؟

بله، آنها احساس می کنند که تحریم های آمریکا، اروپا و مجموعه غرب تاثیرگذار بوده است و ایران را از دستیابی به اهداف خود بازداشته است. اما آنها همچنان به دنبال تغییرات در رفتارها و مواضع ایران هستند. لذا این تحریم ها را تصویب کرده اند که ما تغییراتی در مواضع خود بدهیم. مشاهده می کنید که هر زمان که قطعنامه یا تحریمی تصویب می شود بلافاصله بحث مذاکرات 1+5 هم مطرح می شود. این به این معنی است که آنها به دنبال این هستند که اولا ما قبول کنیم که تحریم ها موثر واقع شده است و ثانیا برای این که آنها این تحریم ها را کنار بگذارند ما در مقابل خواست ها و مطالبات آنها کرنش کنیم.

بنابراین درواقع این تحریم ها را باید در ادامه سیاست "چماق و هویج" اروپا ارزیابی کرد؟‌

بله. از این روست که بلافاصله بعد از تصویب این تحریم ها مجددا در مورد مذاکرات صحبت می شود و از ایران می خواهند که مذاکرات جدی را شروع کند و حداقل در حال حاضر مکان مذاکرات هم معلوم شده که قرار است در ترکیه انجام شود.

در واقع پس از تحریم بانک مرکزی از سوی انگلستان و تحریم بانک مرکزی و نفت ایران از سوی ایالات متحده،‌ اتحادیه اروپا احساس می کند که این تحریم ها می تواند ایران را وادار به حضور در پای میز مذاکره و همکاری و قبول خواسته های آنها کند.  لذا به نظر می رسد تحریم های اخیر اتحادیه اروپا به این نیت تصویب شده است که در مذاکرات بعدی ما به تعبیر آنها وقت تلف نکنیم و به هر نحو و حتی در یک مقدار اندک ببینند که ما به دنبال مصالحه هستیم.

 در صورتی که ایران با مصالحه با غرب موافقت کند و تغییر در رفتار را بپذیرد چه مسئله ای در دستور آنها خواهد بود؟‌ آیا فقط فعالیت های هسته ای ایران مطرح است و یا دیگر مسائل هم در دستور کار است؟

در چنین شرایطی هم فعالیت های هسته ای ایران در دستور کار آنها خواهد بود و هم مسئله حقوق بشر. این مسئله خصوصا با توجه به تحولات اخیر در خاورمیانه و جنبش های مردمی در کشورهای عربی مورد توجه آنها قرار گرفته است. لذا اگر چه مسئله فعالیت های هسته ای ایران برای آنها مسئله ای حیثیتی محسوب می شود ولی بحث زیربنایی حقوق بشر و رفتار حکومت هم مد نظر آنها قرار دارد.