عدالت و توسعه ترک ها الگوی اخوانی ها

دیپلماسی ایرانی با دکتر سیدعبدالامیر نبوی، پژوهشگر ارشد مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، درباره نتایج انتخابات مصر گفتگویی داشته است که در زیر می‌خوانید:

تحلیل شما از نتایج انتخابات مصر چیست و چه آینده‌ای برای آن پیش‌بینی می‌کنید؟

نتیجه انتخابات مرحله اول پارلمانی قابل پیش‌بینی بود و همان‌گونه که بسیاری از تحلیلگران و صاحبنظران مسایل مصر متذکر شده بودند، با موفقیت اسلام‌گرایان به ویژه اسلام‌گرایان میانه‌رو پایان یافت. به احتمال زیاد این موفقیت در مراحل بعدی نیز تکرار می‌شود و اسلام‌گرایان می‌توانند فراکسیون قدرتمندی را در پارلمان مصر تشکیل دهند. نکته اینجاست که کامیابی‌های بعدی اسلام‌گرایان کاملا به عملکرد آنها در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی وابسته است؛ یعنی اگر آنان چه در مصر و چه در تونس و مراکش نتوانند مشکلات اقتصادی فوری کشورهای خود را کاهش دهند، احتمال ریزش آراء آنها بالاست. شاید یکی از دلایل توجه و اقبال اخیر به اسلام‌گرایان میانه‌رو در شمال افریقا به تجربه حزب عدالت و توسعه در ترکیه و موفقیت‌های اقتصادی آن برگردد. نکته اساسی این است که جامعه مصر جامعه‌ای چندفرهنگی است که ایدئولوژی‌ها و گروه‌های سیاسی رقیب در آن فعالند. بنابراین اسلام‌گرایان به‌رغم موفقیت نسبی مرحله اول در سایر وضعیت‌ها مانند تعیین کمیته تدوین قانون اساسی نیازمند همکاری با سایر احزاب و گروه‌ها هستند. اخوان‌المسلین در ماه‌های اخیر نشان داده است با سایر گروه‌ها اعم از سکولار و ملی‌گرا آماده همکاری است. حتی اخوانی‌ها بارها از لزوم همکاری و همراهی با اقلیت قبطی هم سخن گفته‌اند. این رویکرد نشان می‌دهد که اخوان‌المسلین و شاخه سیاسی آن؛ یعنی حزب عدالت و آزادی، تاکنون درک واقع‌بینانه‌ای از شرایط سیاسی- اجتماعی مصر و همچنین روابط خارجی این کشور داشته‌است. به طور طبیعی تا زمانی‌که اخوان‌المسلمین به همکاری با سایر گروه‌ها و اقلیت‌های موجود در مصر بپردازد، همچنان می‌تواند به پیشبرد برنامه‌ها و شعارهای خود امیدوار باشد. این مساله در مورد ارتش هم صادق است، به نظر می‌رسد اگر اخوان قصد تک روی داشته باشد و یا نقش ارتش را در شرایط سیاسی مصر نادیده بگیرد، احتمال ریزش آراء آرای آن زیاد است.

اشاره کردید که اگر اخوانی‌ها به ارتش توجه نکنند دچار ریزش آراء خواهد شد. با توجه نقش مهم نظامیان، اگر اخوانی‌ها برسرکار آیند، وجود نظامیان و ایفای نقش آنها چگونه تعبیر خواهد شد؟

در ماه‌های اخیر شاهد همکاری اخوان و ارتش بودیم. حتی بسیاری از منتقدان اخوان این گروه را متهم به همکاری و همسویی کامل با ارتش می‌کنند. بزرگترین همکاری و همسویی این دو در جریان رفراندوم اصلاحات قانون اساسی در مارس 2011 متجلی شد. در حالیکه احزاب و گروه‌هایی چون الغد،‌ الوفد، الکرامه، جمعیت ملی برای تغییر و جنبش جوانان انقلابی مصر، همه یک‌صدا خواهان رای منفی مردم به اصلاحات قانون اساسی بودند، اخوانف همسو با ارتش، مردم را تشویق به دادن رای مثبت ‌کردند و موفق هم شدند. پس ازآن هم اخوان بارها حساسیت‌های ارتش را درک کرده و در برخی راهپیمایی‌های میدان التحریر شرکت نکرده و یا بیانیه‌ای را امضا نکرده است. بنابراین در ماه‌های اخیر شاهد همسویی اخوان و ارتش بوده‌ایم، به ویژه آنکه اخوان می‌داند که ارتش صرفا یک نهاد نظامی در مصر نیست و جایگاه تاریخی،سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دارد.

اگر اخوان المسلین قدرت را بدست گیرد، مواضع امریکا در قبال اسلام‌گرایان چه خواهد بود؟

درباره این امر که اخوانی‌ها بتوانند قدرت را به طور کامل در مصر بدست بگیرند، هنوز تردید وجود دارد و به ویژه آنکه آنها اعلام کرده‌اند که برای ریاست جمهوری نامزدی را معرفی نمی‌کنند، اما همانطور که می‌دانید تمامی نامزدهای ریاست جمهوری در مصر نیازمند کسب موافقت اخوان‌المسلمین هستند.

اخوانی‌ها برای رفع تردیدها و ابهامات موجود از مدتی پیش مذاکره جدی با امریکا را شروع کرده‌اند، به دلیل آنکه به نوعی اطمینان‌بخشی برای طرف‌های خارجی هم صورت گرفته باشد. آنها نه تنها با امریکا بلکه با آلمان هم مذاکره کرده‌اند که موفقیت‌آمیز بوده است. این مذاکرات در صورت نتیجه‌بخش بودن، باعث ایجاد اعتماد در بین قدرت‌های فرامنطقه‌ای خواهد شد که مصر در صورت قدرت‌یابی اسلام‌گرایان، نسبت به تعهدات خارجی خود و همچنین به رعایت حقوق اقلیت‌ها پایبند می‌ماند. در نتیجه ما شاهد تکرار تجربه حزب عدالت و توسعه در ترکیه خواهیم بود. میزان موفقیت اسلام‌گرایان درمصر، تونس و مراکش البته نیازمند موفقیت‌آمیز بودن عملکرد اقتصادی آنهاست، و همان‌گونه گفته شد بخشی از موفقیت حزب عدالت و توسعه به دستاوردهای اقتصادی آن بر می‌گردد. همانطور که می‌دانیم اغلب کشورهای عربی مشکلات اقتصادی فوری و حادی دارند.

روابط دولت آینده مصر با کشورهای اسلام‌گرایی که با امریکا مخالفند، چه خواهد شد؟

به نظر می‌رسد که آنها در قبال این‌گونه کشورها سیاست محتاطانه‌ای را در پیش خواهند گرفت، به نحوی که بتوانند از وضع و ظرفیت این کشورها برای پیشبرد اهداف خود استفاده کرده، بدون آنکه متحدان و یا همکاران خارجی مصر را برنجانند. به عبارت دیگر دقیقا سیاستی که حزب عدالت و توسعه ترکیه در پیش گرفته است، این کشور در عین اینکه با کارت این‌گونه کشورها بازی می‌کند تا منافع سیاسی و اقتصادی خود را پیش ببرد و جایگاه منطقه‌ای خود را تقویت نماید، به گونه‌ای عمل می‌کند تا هیچ طرفی رنجیده خاطر نشود.