رقبای مرداک چه کسانی هستند؟

رسوایی مربوط به شنود غیرقانونی مکالمات تلفنی توسط کارکنان یکی از هفته نامه‌های زیرمجموعه «نیوز کورپوریشن»، شرکت رسانه‌ای روپرت مرداک، نگرانی‌ها در مورد میزان کنترل یک شرکت بزرگ بر عرصه رسانه‌ها و ارتباطات عمومی را یک بار دیگر عمده کرده است.

به گزارش ایسنا شبکه خبری بی‌بی‌سی در گزارشی درباره "اربابان رسانه‌ها در جهان" نوشته است: احاطه تقریبا بلامنازع یک چنین غول‌های رسانه‌ای بر فضای ارتباطات جمعی فقط به انگلیس محدود نمی‌شود. در سراسر جهان مطبوعات و دیگر رسانه‌های جمعی معمولا در مالکیت و کنترل یک گروه کوچک هستند که اصطلاحا به آنها "غول‌ها یا اربابان رسانه‌ای" گفته می‌شود. آنها از این طریق سود سرشاری به دست آورده و نفوذ فراوانی پیدا می‌کنند.

اروپا

بزرگترین رقیب روپرت مرداک در اروپا، سیلویو برلوسکنی، نخست وزیر ایتالیا و صاحب شرکت رسانه‌ای «مدیاست» است.

در سال 2009 «اسکای ایتالیا» یک شرکت تلویزیون ماهواره‌ای متعلق به روپرت مرداک به خاطر مسدود کردن فروش و پخش آگهی‌هایش از شرکت «مدیاست» به مراجع قضایی شکایت کرد. این نبرد تجاری هنوز خاتمه نیافته است. در ماه جاری «اسکای ایتالیا» شبکه تلویزیونی ماهواره‌ای متعلق به «نیوز کورپریشن» از پخش برنامه‌های یک کانال تلویزیونی «مدیاست» خودداری کرد. این اقدام باعث شد که در تازه‌ترین فصل از نبرد تجاری بین این دو شبکه تلویزیونی خصوصی بزرگ، این بار «مدیاست» از رقیب خود شکایت و تقاضای غرامت کند.

شرکت رسانه‌ای «مدیاست» که در سالهای دهه 1970 توسط سیلویو برلوسکنی تاسیس شد، به طور مشترک و در رابطه‌ای تنگاتنگ با رادیو و تلویزیون دولتی ایتالیا، برعرصه رسانه‌ای این کشور احاطه کامل دارد. برلوسکنی در مقام نخست وزیر شخصا بسیاری از مدیران و مقامات ارشد رادیو و تلویزیون دولتی را انتصاب می‌کند.

شرکت «مدیاست» صاحب چهار کانال تلویزیونی است و حدود 41 درصد از بازار تلویزیون ایتالیا را در دست خود دارد. سهم رادیو تلویزیون دولتی ایتالیا در این بازار حدود 37 درصد است.

سیلویو برلوسکنی علاوه بر این در مالکیت یک شبکه تلویزیونی پولی، دو شبکه تلویزیونی در اسپانیا و چندین شرکت تولیدات تلویزیونی و تبلیغات تجاری سهیم است. او در شرکت «اندمول» که برای بیش از 20 کشور جهان محصولات صوتی و تصویری تولید می کند نیز شریک است.

میزان درآمد اعلام شده شرکت «مدیاست» در سه ماهه اول سال 2011 حدود یک میلیارد و 570 میلیون دلار و میزان سود آن 97 میلیون دلار بوده است.

در آلمان بزرگترین غول رسانه ای «اکسل اسپرینگر» است که در سی کشور دیگر جهان نیز شعبات و فعالیتهایی دارد. این شرکت صاحب 230 روزنامه و مجله است و در ایستگاه های رادیو و تلویزیونی نیز سهام دارد.

یکی از این روزنامه ها که در آلمان چاپ می‌شود روزنامه عامه پسند «بیلد» است که با تیراژ روزانه سه و نیم میلیون، بالاترین تیراژ را در میان روزنامه‌های اروپا دارد.

در مقام بعدی شرکت رسانه‌ای «پریسا» در اسپانیا است که صاحبات آن چند شرکت و فرد سرمایه گذار هستند از جمله گروه سرمایه گذاری آمریکایی «لیبرتی» و خانواده «پولانکو» که در آغاز موسس این غول رسانه ای بودند.

روزنامه «ال پاییس» شبکه تلویزیونی «کانال پلوس» و ایستگاه رادیویی «کادنا سر» از جمله رسانه های متعلق به شرکت «پریسا» هستند. این شرکت علاوه بر این در 20 کشور دیگر، به خصوص در آمریکای لاتین، فعال است و در رادیو، تلویزیون و مطبوعات این کشورها سهام دارد.

آمریکای لاتین

عرصه رسانه‌ای مکزیک عمدتا در کنترل شرکت چند رسانه ای «تله ویسا» است. این شرکت صاحب چهار کانال سراسری، دو کانال کابلی، یکی از بزرگترین موسسات نشر در کل آمریکای جنوبی، ایستگاه‌های رادیویی و حتی چند باشگاه فوتبال است.

«امیلیو آزکاراگا خئان» مدیرعامل و از سهامداران بزرگ شرکت «تله ویسا» یکی از پرقدرت‌ترین و با نفوذترین سرمایه داران مکزیک به شمار می‌آید.

برنامه‌های تلویزیونی این شرکت حدود 70 درصد از بازار تلویزیون و آگهی‌های تجاری مکزیک را در دست دارند. رقیب اصلی آن یعنی «تی وی آزتکا» صاحب مابقی این بازار است. شرکت «تله ویسا» در عین حال صاحب پنج درصد از سهام «یونیویژن»، بزرگترین شبکه تلویزیونی اسپانیایی زبان در کشور آمریکا است.

اخیرا احاطه کامل این دو شرکت بر بازار رسانه‌ای مکزیک به خطر افتاده است. کارلوس اسلیم سرمایه دار مکزیکی که ثروتمندترین مرد جهان است، تصمیم گرفته که در بازار تلویزیون سرمایه گذاری کند. شرکت مخابراتی او به نام «تلمکس» در جدال با مراجع تصمیم گیر در مکزیک سعی دارد جواز تاسیس شبکه‌های تلویزیونی را به دست آورد ولی این تلاش تاکنون به نتیجه نرسیده است.

در عرصه رسانه‌ای آمریکای مرکزی بازیگر اصلی «آنخل گونزالس» مکزیکی است. او که اصطلاحا «ارباب» لقب گرفته، از دفتر محل کار خود در شهر میامی آمریکا 26 کانال تلویزیونی و 82 ایستگاه رادیویی را در 12 کشور آمریکای لاتین کنترل می‌کند. چنین گفته می‌شود که وی معمولا برای گریز از قوانین کشورها که مالکیت و سرمایه گذاری خارجی در رسانه‌ها را محدود می‌کند از شرکت‌های پوششی و ساختگی استفاده می‌کند.

براساس گزارشات مجله مالی «فوربز»، یک سرمایه دار دیگر به نام خولیو ماریو سانتو دومینگو از طریق سرمایه گذاری در زمینه‌های مختلف از جمله مشروبات الکلی و خطوط مسافربری هوایی اکنون به دومین فرد ثروتمند کلمبیا بدل شده است. او از طریق گروه تجاری خود به نام «سانتو دومینگو» صاحب کانال تلویزیونی «کاراکول» یکی از دو شبکه تلویزیون خصوصی کلمبیا و دومین روزنامه پر تیراژ این کشور به نام «ال اسپکتادور» است.

در سال 2004 سهم شبکه تلویزیونی «کاراکول» در بازار تلویزیون کلمبیا به 58 درصد رسید و حدود 52 درصد از درآمد حاصل از تبلیغات تلویزیونی را نیز از آن خود کرد. اما در سالهای اخیر یک شرکت رسانه ای دیگر به نام «آر سی ان» به یک رقیب جدی بدل شده است. شرکت سانتو دومینگو در عین حال صاحب ایستگاه رادیو «کاراکول» نیز بود ولی در سال 2004 این رادیو را به شرکت رسانه‌ای اسپانیایی «پریسا» فروخت.

یک بازیگر مهم دیگر موسسه نشر «ال تییمپو» است که مالکیت آن در کنترل گروه اسپانیایی «پلانتا» است. آنها صاحب بزرگترین روزنامه کلمبیا یعنی «ال تییمپو»، یک کانال تلویزیونی کابلی محلی و چندین مجله تخصصی هستند.

برزیل

بازار رسانه‌ها در برزیل در انحصار چند خانواده و چند غول بزرگ رسانه‌ای است. در عرصه تلویزیون سه بازیگر وجود دارد: خانواده مارینو با مالکیت 38 درصد از بازار، ادیر ماسدو با 16 درصد از بازار و سیلویو سانترس با 13 درصد از بازار. خانواده مارینو در عرصه رادیو، مطبوعات و مجلات نیز سهام دارند. در عرصه مجلات یک بازیگر اصلی وجود دارد به نام روبرتو سیویتا که حدود 60 درصد از این بازار را در کنترل خود دارد.

چند خانواده دیگر نیز بخش مهمی از مطبوعات برزیل را در اختیار خود دارند. خانواده فریاس صاحب «فولا د سنت پائولو» و خانواده مسکیتا صاحبان قبلی «استادو د سنت پائولو» از جمله پنج روزنامه پر تیراژ برزیل هستند.

آفریقا

نیشن مدیا گروپ (ان ام جی) بزرگترین شرکت رسانه‌ای در شرق آفریقاست که هم در رادیو و تلویزیون و هم در مطبوعات فعال است. بزرگترین سهامدار این شرکت، آقاخان رهبر فرقه اسماعیلیه است که سهام آن حدود 49 درصد است. فقط در کنیا این شرکت صاحب پرتیراژترین روزنامه این کشور یعنی «دیلی نیشن» و دو روزنامه و هفته نامه دیگر به زبانهای انگلیسی و سواحیلی است. شرکت ان ام جی علاوه بر این صاحب دو ایستگاه رادیویی نیز هست.

در اوگاندا این شرکت صاحب روزنامه «دیلی مونیتور» ، یک ایستگاه رادیویی و یک شبکه تلویزیونی است. در تانزانیا نیز آقاخان صاحب دو روزنامه به زبانهای انگلیسی و سواحیلی است. این شرکت در حال بررسی گسترش فعالیت های خود در کشور رواندا است و در نظر دارد که در آن کشور یک روزنامه و یک شبکه تلویزیونی راه اندازی کند.

طرح بزرگ آقاخان تاسیس یک موسسه رسانه ای غول پیکر آفریقایی است و ایده «رسانه آفریقا برای آفریقا» از همین طرح سرچشمه می‌گیرد.

روسیه

به نظر می‌رسد که صنعت رسانه در روسیه پسا شوروی درآمد چندانی ندارد. تمام سرمایه گذاری‌هایی که در عرصه رسانه‌های روسیه صورت می‌گیرد حاصل از بخشی از درآمد حاصل از صنایعی مثل نفت و فلزات و یا سودهای بانکی است.

در عالم واقعیت حکومت روسیه امروزه بزرگترین غول رسانه‌ای در این کشور است. اولین اقدام ولادیمیر پوتین در آغاز ریاست جمهوری خود در سال 2000 بازگرداندن مالکیت بزرگترین کانال تلویزیونی کشور به دولت بود. در گام بعدی وی کنترل موفق ترین شبکه تلویزیونی خصوصی روسیه یعنی ان تی وی را به شرکت دولتی گازپروم سپرد.

علاوه بر این شرکت رسانه‌ای «روسیا» که هر سه شبکه تلویزیونی غیردیجیتال، چند شبکه تلویزیونی خبری کابلی و چند شکبه محلی را کنترل می‌کند متعلق به دولت است.

تا سال 2011 این مجموعه اقدامات باعث شد که کنترل سردبیری تمامی شبکه‌های تلویزیونی روسیه عملا در اختیار کاخ کرملین و شرکت دولتی گازپروم قرار بگیرد.

اخیرا چند شرکت تلویزیونی که در عرصه محصولات سرگرم کننده فعال هستند شکل گرفته است. یوری کووالچوک، یک بانکدار که گفته می‌شود از دوستان بسیار نزدیک ولادیمیر پوتین است، در اکثر این شرکتها از جمله اس تی اس ، رن تی وی و شبکه پنج پترزبورگ سهام دارد.

عرصه مطبوعات روسیه از آزادی نسبی بیشتری برخوردار است و مالکیت انحصاری در آن ضعیف‌تر است. بسیاری از صاحبان روزنامه‌ها به نوعی در فعالیتهای مالی در انگلستان دخیل هستند. به عنوان مثال آلیشر عثمانف سهامدار باشگاه فوتبال ارسنال، صاحب روزنامه کومرسانت است که از نظر روزنامه نگاری سیاسی در روسیه بیشترین اعتبار را دارد.

الکساندر لبدف، یک میلیاردر دیگر همراه با میخائیل گورباچف، آخرین رئیس جمهور دوران شوروی، منابع مالی روزنامه اصلی مخالف دولت در روسیه یعنی نووایا گازتا را تامین می‌کنند. الکساندر لبدف پس از خریدن دو روزنامه مهم چاپ لندن یعنی ایندیپندنت و ایونینگ استاندارد در خارج از روسیه نیز مشهور شد. او در دوران اتحاد شوروی جاسوس کا گ ب در لندن بود.

آسیای جنوب شرقی

در آسیای جنوب شرقی تیونگ هیو کینگ که از چینی تباران مالزی است، بزرگترین غول رسانه ای منطقه محسوب می شود. او در حال حاضر ثروتمندترین فرد در مالزی است و براساس آمارهای مجله فوربز شبکه اقتصادی وی حدود یک میلیارد و 200 میلیون دلار ارزش دارد. هرچند بخش اصلی ثروت وی را سهام او در صنایع معدن و چوب تشکیل می دهد.

در سال 2007 گروه رسانه‌ای آقای کینگ به نام پاسیفیک مینگ پائو در بخش‌های چینی زبان کشورهای مالزی، هنگ کنگ و حتی شهرهای شمالی آمریکا مثل سانفرانسیسکو و ونکوور کنترل پنج روزنامه بزرگ و بیش از 30 مجله را در دست خود داشت. وی قصد دارد فعالیت رسانه‌ای خود را به کشور کامبوج نیز توسعه دهد.

آمریکا

روپرت مرداک صاحب شرکت رسانه ای «نیوز کورپوریشن» و شهروند آمریکا، ثروتمندترین غول رسانه‌ای آن کشور نیست. این عنوان در حال حاضر متعلق به آنا کاکس چمبرز است که از خانواده خود ثروت بزرگی را در تجارت رسانه‌ای به ارث برده است. براساس گزارش مجله فوربز ثروت خالص وی در سال 2010 حدود 12 میلیارد و 400 میلیون دلار بوده که تقریبا دو برابر ثروت روپرت مرداک است.

تجارت خانم چمبرز مثل بسیاری از نمونه های دیگر یک تجارت و موسسه خانوادگی است. شرکت متعلق به چمبرز سهامدار اصلی موسسه فاکس است که خود یک امپراطوری بزرگ و صاحب شبکه‌های تلویزیونی، مطبوعات، ایستگاه های رادیویی و تلویزیون کابلی است و در عرصه های اقتصادی دیگر نیز فعال است.

آنا کاکس چمبرز دختر جیمز ام. کاکس است که خود صاحب یک شرکت مطبوعاتی بود.