چرا روس‌ها از صنعت نفت ایران خارج شدند؟

۲۰ خرداد ۱۳۹۷ | ۱۶:۱۵ کد : ۱۹۷۷۱۶۰ سرخط اخبار

«در حال حاضر برای شرکت های روسی، کار با شرکت های آمریکایی و اروپایی در اولویت است؛ بنابراین ایران اصولا نمی تواند حساب خاصی روی همکاری اقتصادی و تجاری با روسیه و شرکت های روس باز کند و چه بسا کار ایران با روس ها و شرکت های روسی برای کاهش مخاطرات ناشی از دور جدید تحریم های آمریکا، در مقایسه با کشورهای اروپایی و شرکت های اروپایی بسیار سخت تر و پرهزینه تر باشد.»

به گزارش ایسنا، علیرضا سلطانی، کارشناس اقتصاد انرژی، در روزنامه شرق نوشت: «خروج آمریکا از برجام با وجود این که برای بسیاری از کشورها و شرکت های بین المللی به ویژه اروپایی که در ایران فعالیت می کنند یا به حضور در ایران علاقه مند هستند، سخت، پرهزینه و ناراحت کننده است اما برای معدودی از کشورها و شرکت ها، بهانه و دلیل خوبی است که همکاری ها و مناسبات خود را با ایران متوقف کنند؛ مناسباتی که بیش از آن که بر منطق اقتصادی و تجاری استوار باشد، تحت تأثیر ملاحظات و الزامات سیاسی و در قالب تکلیف سیاسی یا رودربایستی سیاسی شکل گرفته است. البته میزان و تعداد این نوع همکاری ها و مناسبات در دنیای امروز کم است و هر چقدر امواج جهانی شدن گسترده تر می شود، از میزان آن بیشتر کاسته می شود؛ چرا که همکاری اقتصادی و تجاری، قواعد و منطق خاص خود را دارد و از ملاحظات سیاسی گریزان است. تنگنا و محدودیت قدرت مانور اروپایی ها در قبال ایران و برجام نیز از این واقعیت نشات می گیرد.

روی اصلی این نوشته و بحث آن یعنی بهره مندی از سیاست جدید آمریکا در قبال برجام، عمدتا به سمت روس هاست؛ روس ها که در حال حاضر با شرایط و چالش های عدیده ای در مناسبات خارجی خود مواجه هستند (که توضیح آن در ادامه خواهد آمد)، اصولا علاقه و منافعی در باز کردن جبهه جدیدی در روابط خود با غرب، آن هم بر سر ایران ندارند و چه بسا برای هزینه ای که احتمالا از این طریق و در نتیجه روابط خود با ایران می پردازند، نگران هستند. مواضع رهبران این کشور در هفته های گذشته که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به ایران مربوط می شود، به ویژه درباره آینده سوریه و همکاری های نظامی و سیاسی با برخی کشورها از جمله عربستان و اسرائیل گویای این مهم است که اصولا روس ها در سیاست های کلان راهبردی خود حتی در منطقه خاورمیانه، فقط به منافع سیاسی و اقتصادی خود فکر می کنند. این شرایط به مراتب در عرصه بین المللی و در روابط روس ها با اروپا و آمریکا بیشتر حاکم خواهد بود. از سوی دیگر مواضعی که شرکت های روسی، به ویژه شرکت های نفتی این کشور نظیر لوک اویل در قبال آینده همکاری با ایران اتخاذ کرده اند نیز شایان توجه است. عمق مناسبات راهبردی را باید در حوزه اقتصادی و تجاری جست وجو کرد. به عبارت دیگر نتیجه یا ماحصل مناسبات راهبردی، خود را در همکاری های راهبردی اقتصادی و تجاری نشان می دهد. در این دوره به جز همکاری ایران و روسیه در موضوع افزایش قیمت نفت، آن هم در قالب توافق نانوشته اعضای اوپک با تولیدکنندگان غیر اوپک، همکاری اقتصادی شایان توجهی با روس ها شکل نگرفت. این در حالی است که ایران با هدف بهره گیری از ظرفیت های مختلف بین المللی و همچنین متنوع کردن حضور شرکت های نفتی در ایران، تلاش زیادی را برای جذب شرکت های روسی از جمله لوک اویل، تات نفت و گازپروم در طرح های توسعه ای صنعت نفت انجام داد و در این زمینه تفاهم نامه هایی را با چند شرکت روسی منعقد کرد که فقط یک مورد آن یعنی توسعه میدان نفتی آبان و پایدار غرب با شرکت ژاروبژنفت به امضای قرارداد رسید؛ در حالی که با توجه به روابط سیاسی طرفین انتظار می رفت روند انعقاد قرارداد با این شرکت ها خیلی سریع تر پیش برود.

واقعیت این است که حتی پس از اجرای برجام و در اوج همکاری های راهبردی سیاسی و امنیتی ایران و روسیه، همکاری های اقتصادی و تجاری با این کشور برای تعمیق مناسبات راهبردی در حداقل خود قرار داشت. بخشی به این دلیل بود که اصولا مزیتی در ایجاد و تقویت مناسبات اقتصادی و تجاری بین ایران و روسیه در مقایسه با اروپا و آسیا وجود ندارد و بخشی نیز به دلیل عدم اعتقاد ماهوی طرفین به ایجاد و پایداری چنین مناسباتی است. ضمن این که نباید این واقعیت را نیز دور از نظر داشت که ایران و روسیه به عنوان دو کشور دارنده بزرگ ترین ذخایر گازی دنیا علاوه بر نفت، در حوزه فروش گاز دو رقیب جدی هستند. بنابراین ملاحظات بلند مدت مانع از همکاری دو کشور، به ویژه کمک به افزایش توانمندی ایران در این حوزه از سوی روسیه می شود. به طور کلی رفتار این روزهای روس ها را در قبال ایران در دو سطح باید شناخت و تحلیل کرد؛ سطح نخست رفتار تاریخی ای است که این کشور در دوره معاصر با ایران داشته و این رفتار نه در ذهن تاریخ و سیاست ایران بلکه در ذهن تک تک ایرانیان به عنوان همسایه غیر قابل اعتماد و منفعت جو ثبت شده است. در این زمینه بحث ها و سخن ها گفته و نوشته شده است.

اما سطح دوم که با اصول و قواعد حاکم بر نظام بین الملل تطابق داشته و به واقعیت نزدیک تر است، رفتار واقع بینانه و معطوف به منافع ملی این کشور متناسب با الزامات بین المللی است. روس ها در حال حاضر در دو جبهه سیاست هماهنگی دنبال می کنند که هدف نهایی آن تقویت موقعیت و جایگاه این کشور در عرصه  جهانی است: جبهه نخست، جبهه سیاسی است که از سوی دولت و شخص پوتین دنبال می شود و آن احیای جایگاه ابرقدرتی روسیه در جهان از طریق مواجهه برنامه ریزی شده با غرب و به ویژه آمریکا در حوزه های کلان سیاسی، امنیتی و اقتصادی است. جبهه دوم، جبهه اقتصادی و تجاری است که از سوی شرکت ها و بنگاه های اقتصادی روسیه دنبال می شود که هدف آن پیوند هر چه بیشتر و عمیق تر با اقتصاد جهانی و بهره گیری از ظرفیت های اقتصادی بین المللی و مشارکت با شرکت ها و بنگاه های بین المللی برای تقویت قدرت اقتصادی روسیه در عرصه جهانی است. در واقع دولت روسیه در کنار مانور سیاسی در عرصه بین المللی، شرکت های خود را تشویق به ادغام و مشارکت با شرکت های بزرگ آمریکایی و اروپایی می کند تا ضمن تقویت اقتصادی روسیه، فشارها و تحریم های اقتصادی آمریکا  و اروپا علیه خود را خنثی کند.

در حال حاضر برای شرکت های روسی، کار با شرکت های آمریکایی و اروپایی در اولویت است؛ بنابراین ایران اصولا نمی تواند حساب خاصی روی همکاری اقتصادی و تجاری با روسیه و شرکت های روس باز کند و چه بسا کار ایران با روس ها و شرکت های روسی برای کاهش مخاطرات ناشی از دور جدید تحریم های آمریکا، در مقایسه با کشورهای اروپایی و شرکت های اروپایی بسیار سخت تر و پرهزینه تر باشد.»

کلید واژه ها: اقتصادی و تجاری همکاری اقتصادی


نظر شما :