باج‌خواهی اسرائیل از توافق هسته‌ای ایران

نویسنده: محمدمهدی مظاهری، استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: کمتر از سه هفته مانده به روزی که قرار است ایران و قدرت های جهانی به یک توافق هسته ای دست پیدا کنند، یک نظرخواهی از یهودیان امریکا نشان داد حدود ۶۰ درصد آنها از توافق هسته ای با ایران حمایت می کنند. اما در اسرائیل، بنیامین نتانیاهو معتقد است این توافق بدترین اشتباه کشورهای غربی در مقابل ایران است چون امکان دستیابی این کشور به  سلاح هسته ای را از بین نمی برد. نتانیاهو همچنین ادعا کرده است که با همسایگان عرب هم گفت وگو کرده و آنها  هم در مورد خطرناک بودن توافق هسته ای با او هم عقیده هستند. در چنین شرایطی به نظر می رسد اسرائیل در آستانه توافق احتمالی ایران و 1+5، مجدانه تلاش می کند از آب گل آلود ماهی گرفته و منافع و امنیت اسرائیل را به این توافق گره بزند. در این راستا اسرائیل دو راهکار عمده در پیش گرفته است:

1. تقویت بنیه نظامی: علاوه بر کشورهای حوزه خلیج فارس که با شرکت در نشست اخیر کمپ دیوید بر سرعت بخشیدن به صادرات سلاح به کشورهای جنوب خلیج فارس و  تقویت همکاری های امنیتی و دفاعی با آمریکا تاکید کردند، اسرائیل نیز عجولانه درصدد امتیازگیری از ایالات متحده برای دوران پس از توافق احتمالی با ایران برآمده است. با توجه به نفوذ لابی اسرائیل در ایالات متحده و نیاز رؤسای جمهور آمریکا به رأی یهودیان قدرتمند این کشور، مقامات اسرائیلی دریافته اند که می توانند دولت آمریکا را برای افزایش کمک های نظامی به این کشور مجاب کنند. در این راستا اسرائیل خواستار افزایش قابل ملاحظه کمک های نظامی واشنگتن به تل آویو است تا این کمک ها از 1/3 میلیارد دلار در سال به 4 میلیارد دلار افزایش یابد. البته این میزان شامل کمک های ویژه برای توسعه و ارتقای سامانه موشک گنبد آهنین، موشک انداز دیوید و موشک های أرو سه (که توانایی نابود کردن موشک های پرتابی مهاجم را دارند و با مشارکت متخصصان آمریکایی تهیه شده است) نمی شود. قابل ذکر است که حمایت مالی اخیر سنای آمریکا از برنامه گنبد آهنین (سامانه سپر دفاع موشکی) رژیم صهیونیستی نیز مبلغ 225 میلیون دلار بوده است. با این حال وزارت دفاع اسرائیل، طرحی موسوم به «مولفه های غرامت» آماده کرده و در آن فهرست بلند بالایی را برای تقویت امنیت اسرائیل در پی توافق هسته ای با ایران و نیز توافق های تسلیحاتی بین آمریکا، عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس آورده است. این فهرست شامل قراردادهای تسلیحاتی مشابه قراردادهای تسلیحاتی واشنگتن با کشورهای عربی خلیج فارس و همچنین سلاح هایی است که آمریکا قبلا به این کشور نفروخته است.
2. ایجاد جبهه عربی- اسرائیلی در مقابل ایران: از زمان پیدایش رژیم غاصب صهیونیستی بر روی نقشه جغرافیایی در سال 1948 تا سال های اخیر، همواره اسرائیل به عنوان دشمن درجه یک کشورهای عربی و اسلامی مطرح بوده و جنگ های متعددی نیز بین آن ها درگرفته است. این مسأله سبب احساس ناامنی دائمی اسرائیل و تلاش این رژیم برای تغییر چنین شرایطی شده است. با مطرح شدن بحث پرونده هسته ای ایران و نیز تحولات اخیر منطقه که به ناآرامی در کشورهای سوریه، عراق و یمن انجامیده است، اسرائیل به موقعیت مناسبی دست یافته تا جبهه عربی-اسلامی مقابل خود را به سمت هدفی دیگر متمایل کرده و با طرح نگرانی های واهی مشترک بین اسرائیل و کشورهای عرب منطقه، ایران را به عنوان دشمن جدید آنها معرفی کند. در نتیجه سخنان اخیر نتانیاهو مبنی بر هم نظر بودن کشورهای عرب همسایه با او در این راستا ارزیابی می شود؛ هر چند او نامی از هیچ کشور عربی  به میان نیاورده است و خود این مسأله می تواند معانی مختلفی داشته باشد. سناریوی نخست این است که سخنان او یک بلوف سیاسی و ادعای پوچ به منظور تشویق و تحریک کشورهای عربی برای عقب نماندن از دیگری و افزایش مناسباتشان با اسرائیل بوده است و سناریوی دیگر اینکه برخی کشورهای عربی در پشت پرده مذاکراتی را با اسرائیل آغاز کرده اند؛ منتها از آنجا که هزینه سیاسی رابطه با اسرائیل برای آنها بسیار زیاد است و افکار عمومی داخلی آنها چنین مناسباتی را نمی پذیرد، حاضر به علنی کردن این روابط نیستند.

در هر صورت هر دوی این سناریوها نشان دهنده آن هستند که شکل گیری جبهه عربی-اسرائیلی چندان هم سهل الوصول نبوده و در آینده کوتاه مدت قابل تحقق نیست. در چنین شرایطی تقویت قدرت نظامی اسرائیل و حمایت های ایالات متحده از این رژیم کمترین امتیازی است که دولت آمریکا برای راضی نگه داشتن این متحد دیرین و همراه نمودن آن با توافق هسته ای انجام خواهد داد.