تاثیر فیلم‌های فرهادی بر مذاکرات هسته‌ای!

۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۴ | ۲۲:۰۹ کد : ۱۹۴۷۳۲۲ سرخط اخبار

خبرانلاین: یک نویسنده انگلیسی اظهار امیدواری کرد هر سیاستمدار و قانون گذاری که سعی می کند با ایران کار و یا مذاکره کند، از فیلم های فرهادی درس بگیرد. 
 
پیکو لیر در نقدی که در سایت هافینگتون پست نوشته از مذاکره کنندگان هسته ای خواسته برای رسیدن به درک درستی از ایرانیان سراغ فیلم های اصغر فرهادی بروند. او به این بهانه به شکل شخصیت پردازی ها و موقعیت شخصیت ها در فیلم های این کارگردان به خصوصی دو فیلم «گذشته» و «جدایی نادر از سیمین» نگاهی انداخته است. 
 
نوشته لیر درباره مذاکره با ایران و فیلم های اصغر فرهادی به این شرح است: 
 
تمام آن چیزی را که فکر می کنیم، می دانیم، نادرست است؛ هر موقعیتی و هر انسانی که گمان می کنیم می شناسیم بسیار پیچیده تر از آن است که بتوانیم به سادگی ارزیابی اش کنیم. 
 
این فیلم ها دستورالعملی برای اعتمادبه نفس بخشیدن به تماشاگر نیستند و بر خلاف سنت سرگرمی سازی اند که در آن با یک پایان قطعی هالیوودی، نیاز داریم که قهرمان ها و آدم های شرور به ط. ور مشخص از هم متمایز شوند. این بکی از آن فاکتورهایی است که فیلم های اصغر فرهادی به خصوص دو اثر آخر او «جدایی» و «گذشته» را بسیار پیچیده ساخته است، و باعث شده راهنمای بسیار ارزشمندی باشد برای کسانی که با سرزمین مادری او، ایران، سروکار دارند. این روز ها فیلم دیگر فرهادی «درباره الی» هم در آمریکا عرضه شده است. («درباره الی» در سال ۲۰۰۹ در ایران به نمایش در آمده بود) 
 
در شروع به نظر می رسد که در فیلمهای فرهادی با یک پلات فیلمنامه تیپیکال رو به رو هستیم، بسیار کلاسیک. خانواده ای شامل پدر، مادر، فرزندان و مسایل جهانشمولی چون رابطه والدین با سالمندان، بر هم خوردن رابطه ها و جدایی ها اما فرهادی به شکل مداوم شما را ۱۳۰ دقیقه روی لبه صندلی یک نفر دیگر می نشاند و از شما دعوت می کند که خود را جای او بگذارید و فردی را برای شما به نمایش می گذارد که با مشکلات و راه حل های موقت کلنجار می رود، بی آنکه به قضاوتی مطمئن و یا راه حلی قطعی و همیشگی دست یابد. 
 
برای مثال در آغاز فیلم «گذشته» زن جوان جذابی را با دست باندپیچی شده نشان می دهد که در فرودگاه پاریس منتظر رسیدن یک مرد است. لبخند ها ی او انگار نشان از ان دارد که مشتاقانه در انتظار استقبال گرم از مردیست که مدتی از او دور بوده اما اینگونه نیست فقط اندکی بعد از لب زدن ها و لب خوانی هائ ان دو از پشت شیشه ای قطور، شیشه ای که ان دو را جدا کرده، این حقیقت را عیان می کند که هیچ یک صدای دیگری را به درستی نمی شنود و همان لحظه در می یابیم این دو، عشاقی نیستند که مدت زمانی طولانی از هم جدا افتاده اند. مرد بازگشته تا اوراق طلاق را امضا کند، اما باز نه مرد، نه زن، هیچکدام مطمئن نیستند که این جدایی را از ته دل می خواهند یا نه؟، او ثابت می کند بیش وپیش از اعتماد به هر ژست صمیمانه ای باید شفاف و آشکار بود. 
 
هنگامی که زن به سمت شهر می راند و با عشق قدیمی خود درباره موضوعات آشنا و معمول بین یک زوج گفتگو می کند (با نشانه هایی از خشم ناشی از زخمی التیام نیافته در این گفتگو) درمی یابیم هر چند به استقبال این مرد به فرودگاه رفته، اما اشتیاقی به میزبانی از او ندارد. این در حالی ست که مرد هم برنامه ای برای ماندن در جای دیگری غیر از خانه زن ندارد، او جای دیگری جز همان خانه ای که زن با دخترانش در آن زندگی می کنند، سراغ ندارد اگرچه هر دو چیز دیگری به زبان می اورند. 
 
ما تنها ۵ دقیقه از فیلم را دیده ایم، اما می دانیم همه چیز ناپایدار است و گذرا و با هر جمله ای که می شنویم تغییر ی در پیش است. همانطور که شخصیت زن فیلم، ماری را، با حرکاتی عاشقانه و لبخند های معنادار می بینیم که سعی دارد احمد را به خود جلب کند، تلاش می کنیم احمد را هم که سخت محافظه کارانه با او صمیمی است، درک کنیم (شاید احمد هم به نوبه خود از ماری آسیب دیده است)، به نظرمان می رسد هر یک همزمان که گامی به جلو برمی دارد به عقب هم پا پس می کشد.

اگر چه با هر دیالوگ داستان حرکتی رو به جلو دارد اما نه تنها اطلاعاتی را که از ابتدای فیلم دریافت کرده ایم مورد دستخوش قرار می دهد بلکه تمام نتیجه گیری هایی را که از دیالوگهای قبلی به دست اورده ایم پاک می کند. بنابراین ما به لایه های عمیق تری از موضوع سوق داده می شویم.

اینکه هر فرضی چقدر می تواند ناپایدار باشد و ما تا چه حد نمی توانیم و نباید از قضاوت هایمان مطمئن باشیم. این بخشی بسیار ویژه و همراه با هیجانی غریب در فیلم های فرهادی است، که پیوسته جلو می روند اما در عین حال حرکتی دایره وار دارند. درست مانند نقش های پیچیده یک فرش ایرانی در یک مسجد که لبریز است از انرژی آتشین و در عین حال سرشار از آرامش. 
 
تک تک جزئیات و دیالوگ ها سایه عدم اطمینانی را، بازتاب می دهند و عمیق تر می کنند. هنگامی که زن از پارکینگ فرودگاه بیرون می آید، ناگهان و به شدت ترمز کرده و تصادف می کند، شوهر سابقش لب به نصیحت می گشاید که چگونه باید رانندگی کرد، اما در عین حال، خودش را موظف می بیند که به خاطر دست آسیب دیده زن به جای او دنده را تعویض کند. در ادامه پس از اینکه زن ماشین را رها می کند تا دخترش را از مدرسه بیاورد، حضور افسر ترافیک باعث می شود مرد پشت رل بنشیند. گویی هر کدام از دو نفر برای نشستن پشت فرمان این زندگی با هم رقابت می کنند، اما هیچ یک نمی داند آیا دیگری می خواهد سریع تر حرکت کند یا ترمز را فشار دهد. 
 
به همین دلیل است که من آرزو می کنم که هر سیاستمدار و قانون گذاری که سعی می کند با ایران کار و یا مذاکره کند، از فیلم های فرهادی درس بگیرد و ببیند که چگونه هر گام جدید می تواند باعث پیچیدگی بیشتر شود. کدام حرکت زیرکانه و کدام صادقانه است؟ کجا سیاست دورویی به پایان می رسد و صداقت حقیقی آغاز می شود، دانستن این ها برای هر کسی (حتی کسانیکه خودشان حرکات و گام ها را طراحی و هماهنگ می کنند) مشکل است. 
 
پس از ۲۷ سال زندگی در ژاپن، برای مدت زمانی طولانی اعتقاد داشتم که درک هیچ کشوری به اندازه درک ژاپن سخت نیست. ژاپنی ها به اینکه از دیگران دوری می کنند، معروفند، آن ها زیاد صحبت نمی کنند و به سختی حالتی از احساسشان را در چهره نشان می دهند. اما پس از اینکه به ایران رفتم، در مقایسه با ایرانی ها، ژاپنی ها کمتر پیچیده به نظر می رسیدند. در اصفهان مردم پیوسته حرف می زدند، چهره هایشان حالت داشت، شعرهای زیبا و مثالهای درخشان ادبی به کار می بردند، در عین حال هر چه بیشتر می گفتند، من کمتر می توانستم بگویم که در چه موضعی ایستاده اند. هر جمله ساده ای می توانست حاصل یک استراتژی باشد یا یک جمله راهبردی کاملا صادقانه. این مرا یاد موضوعی در فیلم گذشته می انداخت که چطور بیشتر جمله های فیلم با این کلام شروع می شد: «تو فکر می کنی......؟» 
 
همه این ها باعث شده که ایران هیچ گاه کشور آسانی برای شناخت چه توسط همسایگانش و چه دشمنانش نباشد. 
 
در یک سطح فیلم های فرهادی فارغ از مکان جغرافیایی هستند. پنجمین فیلم او «جدایی نادر از سیمین» کاملا در تهران اتفاق می افتد، اما درام داستان - مراقبت از پدر پیر، یافتن پرستاری قابل اطمینان، حضور در دادگاه برای طلاق؛ برای همه بیننده ها در توکیو و لس انجلس هم قابل درک است. در «گذشته» شخصیت اصلی زن فیلم مانند یک مهاجر یست که در حومه پاریس بزرگ شده، شوهر سابقش از تهران بازگشته و دوست پسر جدیدش اهل شمال آفریقاست، و پدر دخترانش یک مرد بلژیکی است. نام ها و ملیت ها به سرعت رنگ می بازند و ما سریعاً خود را در موقعیت اشفته این هم خانه ها می یابیم، جاییکه بچه ها نمی دانند در کدام تخت بخوابند وتن ها به دنبال آرام گرفتن در این سایه این حقیقتند که نسبتی با هم دیگر ندارند. فرهادی با چیدن این موقعیت ها بی آنکه به چشم بیاید بسیاری از ساده انگاری ها و قضاوت های ما را دربارهٔ شرق و غرب به چالش می کشد. تمام کد ها و قضاوت هایی که دربارهٔ ایران انقلابی و غرب لیبرال وجود دارد را متزلزل می کند. 
 
درعین حال هر چند «گذشته» در فرانسه و در حومه پاریس فیلمبرداری شده است. از یک طرف کارگردان به ما یادآوری می کند تا چه اندازه این گونه داستان ها جهانشمول هستند، در طرف دیگر او از احساسی سخن می گوید که ریشه در فرهنگ دوری دارد که بر مبنای ایهام رشد کرده است. بیرون و درون گاهی کاملا متضاد هستند. نیت ها هیچ گاه آن چیزی نیستند که به نظر می رسند. و در حالی که نقابی وجود ندارد، بسیاری از نقاب های نامرئی را احساس می کنیم، علیرغم اینکه بسیاری را هم نمی توانیم بیان کنیم. دیوار های نو و تازه رنگ شده و هنوز خیس خانه در فیلم «گذشته»، پنهان کننده گذشته و به همین خاطرخیانت کارانه جلوه می کنند. 
 
وقتی که چمدان احمد دیر تر از پروازش می رسد و چمدان شکسته است ما مطمئن نیستیم دقیقا برای این موضوع چه کسی را سرزنش کنیم و باز هنگامی که بچه ها در همین چمدان را به اشتیاق دیدن سوغاتی هایشان باز کرده اند، ما و احمد را با این سوال همیشگی بدون جواب تنها می گذارند که ما چقدر وظیفه داریم دیگران را بر اساس اصول و مرام خود آموزش دهیم و ادب کنیم. دیگرانی که در اینجا بچه های احمد نیستند و فرزندان دو مرد دیگرند. 
 
جایی در ابتدای فیلم همان طور که بازگشت شوهر (به زودی سابق) به خانهٔ زن را می بینیم، در می یابیم که او مطمئن نیست به راست بپیچد یا چپ (فراموش کرده که خانه کجاست). باز در صحنه های بعد بچه ها ناچارند که اتاق هایشان را باهم عوض کنند و مطمئن نیستند تخت و اتاقشان کجاست و ما را به این سمت می برند که آرام آرام دریابیم همهٔ دریافت ها و نگاه هایمان در برخورد اول نا مطمئنند. «جملهٔ منظورت از اینکه همه چیو می دونی چیست؟» را احمد به لوسی دختر همسرش می گوید و جایی دیگر همین دختر به احمد که نظرش را دربارهٔ شوهر جدید زن سابقش می گوید، هشدار می دهد: «تو نباید با این قطعیت حرف بزنی» 
 
فیلم با یک زوج در حال جدایی اغاز می شود و پایان آن با زوجی دیگرست که دست هم را گرفته اند. روی تختی که می تواند تخت مرگ زن باشد. آیا آن ها به سوی هم بازگشته اند یا این یک خداحافظی همیشگی ست؟ پاسخ به این سوال غیرممکن است. 
 
 تمام شخصیت های فیلم و همین طور تمام ماهایی که در حال تماشای فیلم هستیم در زندگی همواره سعی کرده ایم از گذشته فرار کنیم و امروز مسائل حال حاضرمان همچنان حل نشده باقی مانده. 
 
به لوزان برگردیم (جایی که مذاکرات با ایران برقرار است). من به آنچه گفتم باور دارم و شما هم به آنچه می گویم، خواهید رسید.

کلید واژه ها: فرهادی


نظر شما :