احتمال خروج ایران و آژانس از بن بست مذاکراتی

 

به گزارش فرارو، پس از پایان پنجمین دور مذاکرات سیاسی دو جانبه ایران و آمریکا برای رسیدن به راه حلی به منظور دستیابی به توافق جامع و نهایی در دوران تمدید ۷ ماهه، قرار است بلافاصله مذاکرات فنی و حقوقی میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در دستور کار قرار گیرد. 

 

عباس عراقچی معاون وزیر خارجه ایران، روز سه شنبه و پس از پایان پنجمین دور مذاکرات دو جانبه ایران و گروه ۱+۵ در دوران تمدید ۷ ماهه، راهی وین مقر آژانس بین المللی انرژی اتمی می شود. 

 

مامورییت عراقچی در وین

هدف عراقچی از این سفر و دیدار و گفت و گو دوجانبه با یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی، باز کردن گره مذاکراتی است که منجر به توقف نزدیک به ۶ ماهه مذاکرات فنی و حقوقی شده است. 

 

این دیدار و انجام رایزنی ها برای رسیدن به راه حلی به منظور آغاز دور تازه مذاکرات فنی و حقوقی ایران و آژانس در حالی انجام می شود که ماه گذشته در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ، محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران و یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی با یکدیگر دیدار و گفت و گو کردند. 

 

آمانو در تازه ترین گزارش خود درباره برنامه اتمی ایران که پس از انتقال پرونده هسته ای ایران از وین به نیویوک (از آژانس به شورای امنیت سازمان ملل) هر سه ماه و در آستانه نشست فصلی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی منتشر می کند به این دیدار و محتوای مذاکرات با وزیر خارجه ایرن اشاره کرد. 

 

در گزارش آمانو که پنجشنبه گذشته منتشر شد آمده است: مدیرکل آژانس با وزیر خارجه ایران، محمد جواد ظریف، در تاریخ هفتم فوریه ۲۰۱۵ دیدار و گفتگو کرد. آن ها درباره اهمیت ادامه گفتگو میان آژانس و ایران در همه سطوح اتفاق نظر داشتند. مدیرکل همچنین بر نیاز به حل هر چه زود تر همه مسائل باقیمانده مرتبط با برنامه هسته ای ایران تاکید کرد. 

 

بر این اساس عراقچی با ماموریت دستیابی به راه حلی برای پایان دادن به بن بست مذاکراتی ایران و آژانس راهی وین می شود. ماموریتی که یکبار او به خوبی از پس آن بر آمده و اتفاقا با توافقی که در ابتدای آغاز به کار دولت روحامی با آمانو کرده بود به بن بست دوساله مذاکراتی ایران و آژانس پایان داد. 

 

گره ای که پیش از این عراقچی باز کرده بود

با آغاز به کار دولت روحانی و با جدی گرفته شدن مذاکرات سیاسی با گروه ۱+۵ از سوی تیم مذاکره کننده هسته ای جدید ایران به سرپرستی محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه، باب همکاری های تازه میان ایران و آژانس هم باز شد. 

 

این باب همکاری هم توسط تیم مذاکره کننده هسته ای در مذاکرات سیاسی با گروه ۱+۵ باز شد. پس از یک وقفه طولانی در گفتگوهای دوجانبه میان ایران و آژانس، عباس عراقچی، معاون حقوقی و بین المللی وزارت خارجه و عضو ارشد هیات تیم مذاکره کننده هسته ای ایران به همراه حمید بعیدی نژاد، مدیرکل سیاسی وزارت خارجه و رضا نجفی نماینده ایران در آژانس، پس از دور نخست مذاکرات ایران و ۱+۵ در ژنو (۲۳ و ۲۴ مهر ماه ۹۲)، ششم آبان ماه سال ۹۲ با سفر به وین، مقر آژانس بین المللی انرژی اتمی، با یوکیا آمانو مدیر کل آژانس دیدار کرد تا فصل تازه همکاری های ایران و آژانس را رقم زند. 

 

فصل تازه همکاری های ایران و آژانس

در این فصل بود که همکاری های بی سابقه ای میان ایران و آژانس آغاز شد. در همین راستا طی سفری که یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی ۲۰ آبان سال ۱۳۹۲ به تهران داشت، ایران و آژانس توافق کردند روند همکاری های خود را به منظور رفع سوالات و ابهامات حول محور برنامه هسته ای ایران را با شش اقدام عملی ظرف سه ماه در دستور کار قرار دهند. 

 

ارائه اطلاعات مربوطه و دسترسی مدیریت شده مورد توافق دوجانبه به معدن «گچین» بندرعباس؛ ارائه اطلاعات مربوطه و دسترسی مدیریت شده مورد توافق دوجانبه به کارخانه تولید آب سنگین اراک؛ ارائه اطلاعات در مورد تمام رآکتورهای تحقیقاتی جدید؛ ارائه اطلاعات مربوط به شناسایی ۱۶ سایت مد نظر جهت ساخت نیروگاه های هسته ای؛ شفاف سازی در مورد بیانیه ایران در رابطه با تاسیسات غنی سازی جدید؛ شفاف سازی بیشتر در مورد بیانیه ایران در رابطه با غنی سازی لیزری، شش اقدام عملی بود که ایران باید ظرف سه ماه انجام می گرفت. 

 

با برداشته شدن گام نخست همکاری های ایران و آژانس، دو طرف برای برداشتن گام دوم همکاری ها و انجام هفت اقدام تا ۳۰ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۳عملی شامل: ارائه اطلاعات مورد توافق دو طرف و دسترسی مدیریت شده مرتبط با معدن ساغند یزد، ارائه اطلاعات مورد توافق دو طرف و دسترسی مدیریت شده مرتبط با کارخانه تغلیظ اردکان، تحویل پرسشنامه اطلاعات طراحی (DIQ) به روز شده راکتور اراک (40-IR)، اتخاذ اقدام در جهت به نتیجه رساندن رهیافت پادمان برای راکتور اراک (40-IR)، ارائه اطلاعات مورد توافق دو طرف و تنظیم بازدید فنی از مرکز لیزر لشکرآباد، ارائه اطلاعات مواد چشمه source material، که هنوز به ترکیب و خلوص لازم برای ساخت سوخت یا غنی سازی نرسیده است، شامل واردات چنین موادی به ایران و استخراج اورانیوم از فسفات توسط ایران و ارائه اطلاعات و توضیحات به آژانس به منظور ارزیابی اظهاریه ایران در مورد نیاز یا کاربرد توسعه EBW (نسل جدید چاشنی های ایمن)؛ توافق کردند. 

 

مانعی که مذاکرات ایران و آژانس را به بن بست کشاند

ایران و آژانس برای پایان دادن به اختلافات چندین ساله مختومه کردن پرونده ابعاد احتمالی نظامی ایران تنها یک گام دیگر پیش رو داشتند که قرار بود این گام آخر را تا شهریورماه سال جاری بردارند به اختلافات پایان دهند. 

 

گام سوم و آخر همکاری های ایران و آژانس شامل ۵ اقدام بود شامل: تبادل اطلاعات با آژانس در رابطه با ادعاهای مطرح شده در خصوص مبادرت به انفجارات قدرتمند، از جمله انجام آزمایش انفجار قدرتمند در مقیاس بزرگ در ایران؛ ارائه اطلاعات مربوطه مورد توافق و توضیحات مربوط به مطالعات صورت گرفته و/یا مقالات منتشر شده در ایران در رابطه با ترابرد نوترون و مدلسازی ها و محاسبات مربوطه و استفاده ادعایی از آن ها در مواد فشرده؛ ارائه اطلاعات مورد توافق دوجانبه و انجام هماهنگی های لازم برای بازدید از یک مرکز تحقیقات و توسعه سانتریفیوژ؛ ارائه اطلاعات مورد توافق دوجانبه و دسترسی مدیریت شده به کارگاه های مونتاژ سانتریفیوژ، کارگاه های تولید روتور سانتریفیوژ و تأسیسات ذخیره سازی؛ جمع بندی رهیافت پادمانی در مورد رآکتور ۴۰IR-؛ می شد. 

 

با این حال به دلیل آنکه اصلیترین اختلافات ایران و آژانس در این گام نهفته بود، یعنی دسترسی آژانس به اطلاعاتی که مربوط به آزمایشات انفجاری می شد که آژانس آن را بخشی از تحقیقاتش در مورد وجود ابعاد احتمالی نظامی در برنامه هسته ای ایران می نامد، دو طرف در برداشتن این گام ناکام ماندند. 

 

پارچین، سایت نظامی است در جنوب شرقی تهران که از حدود ۱۱ سال پیش آژانس بین المللی انرژی اتمی بر اساس اسناد نهادهای اطلاعاتی برخی کشورهای غربی مدعی آزمایش هایی هسته ای در این سایت شده بود. 

 

آژانس این ادعا را در سال ۲۰۰۳ میلادی بر پایه تصاویری که از وجود اتاقک و مخزنی که برای آزمایش های هسته ای به کار می رود مطرح کرده بود. 

 

سال ۲۰۰۳، آژانس بین المللی انرژی اتمی، اطلاعات خود را درباره این اتاقک هسته ای این گونه گزارش داده بود: بر پایه اطلاعات یک کشور عضو (آمریکا) و عکس های ماهواره ای، ایران در سال ۲۰۰۰ در پارچین اتاقک ساخته که برای آزمایش های شبیه سازی هسته ای مناسب است. این آزمایش ها با مواد منفجره شناخته شده (غیر هسته ای) انجام شده تا اثرات انفجار را روی مواد خاص بررسی نماید؛ این آزمایش ها معروف به هیدرودینامیک هستند و یک گام لازم برای توسعه سلاح های هسته ای است. در این آزمایش ها، ایران از فلز تنگستن به عنوان جایگزینی برای به کارگیری نوترون استفاده کرد». 

 

اطلاعاتی که آمریکا و سرویس های اطلاعاتی این کشور از جمله سیا درباره برنامه هسته ای ایران در اختیار آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار داده بود سال ها است که به مبنای اتهام علیه برنامه هسته ای ایران و اختلاف تهران و آژانس تبدیل شده است. 

 

این در حالی است که آژانس موظف است رهیافت های خود از برنامه هسته ای کشورهای عضو را مستقلا به دست آورد. این همان ایرادی است که سال ها است جمهوری اسلامی ایران به آژانس وارد می کند و به موازات آن خواستار دراختیار داشتن اسنادی است که آژانس بر مبنای آن اتهاماتی را متوجه ابعاد احتمالی نظامی ایران می کند؛ موضوعی که تاکنون آژانس از پاسخ به این خواسته سرباز زده است. 

 

بر این اساس به دلیل آنکه این اختلاف همچنان میان ایران و آژانس حل نشده باقی مانده است، دوطرف از ادامه همکاری های دوجانبه باز ماندند. 

 

تصمیم آژانس تسهیل کننده باز شدن گره روابط با ایران

از این رو عراقچی برای آنکه بتواند روز سه شنبه این گره را باز کند با دشواری های بسیاری روبرو است. البته در صورت صحت ادعای بلومبرگ مبنی بر احتمال بازنگری آژانس نسبت به اسناد ادعایی سیا درباره برنامه هسته ای ایران، این دشواری تا حدودی برای معاون وزیر خارجه ایران تسهیل می شود. 

 

پایگاه خبری بلومبرگ روز جمعه گزارش داد که با توجه به افشای اسنادی که نشان می دهد سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا (سیا) تلاش کرده تا اسناد مربوط به ساخت تسلیحات اتمی را وارد برنامه هسته ای ایران کند، ممکن است آژانس بین المللی انرژی اتمی در اسناد مربوط به ایران، بازنگری کند. 

 

بلومبرگ در ادامه گزارش خود نوشته بود: دادگاهی که چندی قبل برای بررسی اتهامات «جفری استرلینگ» کارمند سابق سیا که گفته می شود اطلاعات مربوط به عملیات این سازمان علیه ایران را به رسانه ها درز داده، برگزار شد، تائید کرد که آژانس جاسوسی ایالات متحده در فوریه سال ۲۰۰۰ با هدف متهم کردن ایران به تلاش برای ساخت تسلیحات هسته ای و همچنین ایجاد خلل در برنامه ایران، طی عملیاتی موسوم به «مرلین»، تلاش کرده تا دستورالعمل ها و اسناد ساختگی و دستکاری شده مربوط به ساخت تسلیحات هسته ای را وارد برنامه ایران کند. 

 

بر این اساس تصمیم گیرنده باز کردن گره روابط ایران و آژانس و پایان دادن به بن بست مذاکراتی و آغاز دور تازه همکاری ها، به منظور پایان دادن به سوالات و ابهامات حول محور ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ای ایران، نه ایران بلکه آژانس با تصمیم به بازنگری در اسناد ادعایی ارایه شده توسط سیا علیه برنامه هسته ای ایران است.