ایران و منطقه در انتظار ترامپ جدید

نویسنده: اندرو پاراسیلیتی Andrew Parasiliti 

دیپلماسی ایرانی: رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، دونالد ترامپ، در حالی که هنوز حتی به قدرت نرسیده، سطح انتظارات از دیپلماسی آمریکا در خاورمیانه را بالا برده است.

شرکای آمریکا در منطقه نسبت به بازگشت ترامپ امیدوار هستند. شاید این موضوع را به‌طور علنی اعلام نکنند اما این حس پشت درهای بسته قابل‌مشاهده است. جو بایدن و تیم دیپلماتیکش، همان‌طور که آرون دیوید میلر در سپتامبر اشاره کرد، به بخشی از «چیدمان سیاسی» منطقه تبدیل شده بودند؛ همیشه حضور داشتند اما تا حد زیادی نادیده گرفته می‌شدند. این دوره به‌سرعت در حال پایان یافتن است.

ایران، به نوبه خود، از مسیری دیپلماتیک، تلاش می‌کند از تحریم‌های شدیدتر و کارزار به‌روزرسانی‌شده فشار حداکثری تحت دولت ترامپ جلوگیری کند. زمانی که جو بایدن در سال ۲۰۲۱ به قدرت رسید، اولویت اصلی خود را توافق هسته‌ای تازه با ایران قرار داد که شامل کاهش تحریم‌های دوران ترامپ به‌عنوان مشوقی برای توافق بود.

در مقابل، ایران برنامه هسته‌ای خود را گسترش داد و بازی «مقاومت» خود را از طریق نیروهای نیابتی‌اش در لبنان، غزه و یمن تقویت کرد. حماس، که با حمایت ایران و متحدان مقاومتش جسور شده بود، در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به اسرائیل حمله کرد و نزدیک به ۱۲۰۰ اسرائیلی را کشت. این حمله به جنگی منجر شد که بیش از ۴۰,۰۰۰ فلسطینی را به کام مرگ کشانده است.

از زمان انتخاب ترامپ، ایران از طریق کانال‌های عمومی و دیپلماتیک به‌صراحت اعلام کرده که کاهش تنش‌ها در تمامی جبهه‌ها را خواستار ست.

رئیس‌جمهوری ایران، مسعود پزشکیان، هفته گذشته با رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی هسته ای، دیدار کرد و بار دیگر بر تمایل ایران برای تعامل با غرب و چشم‌پوشی از دستیابی به سلاح هسته‌ای تأکید کرد. ایران در پیامی کتبی به دولت بایدن، اعلام کرد که قصدی برای کشتن رئیس‌جمهوری ترامپ نداشته است و اتهامات وزارت دادگستری ایالات متحده مبنی بر طراحی سوءقصد از سوی تهران را رد کرد.

در دیگر نقاط منطقه، تیم ترامپ احتمالاً به دنبال سرکوب تاخیری گروه‌های مسلح حوثی در یمن خواهد بود. حملات مداوم این گروه، مسیرهای حمل‌ونقل و کشتیرانی را پیچیده کرده و هزینه‌ها را در مصر و دیگر مناطق افزایش داده است.

دولت ترامپ ممکن است سیاست‌های مربوط به عراق را نیز بازبینی کند. بایدن از نخست‌وزیر عراق، محمد شیاع السودانی حمایت کرده اما قدرت واقعی در اختیار یک ائتلاف سیاسی است که تا حد زیادی متشکل از گروه‌های مورد حمایت ایران است. این گروه‌ها کنترل بخش‌های امنیتی و انرژی عراق را در دست گرفته‌اند. انتخاب ترامپ، پیام هشداردهنده‌ای به نیروهای حشد الشعبی طرفدار ایران در عراق فرستاده است. دولت جدید همچنین انتظار دارد که عراق سرانجام درهای بخش انرژی خود را به روی شرکت‌های آمریکایی باز کند، آن هم با توجه به سرمایه‌گذاری‌های ایالات متحده طی دو دهه گذشته. پس از آغاز به کار ترامپ، احتمالاً تحمل کمتری نسبت به قراردادهای مطلوب چین که تحت تأثیر ایران باشند، وجود خواهد داشت.

ترامپ از بازسازی چشم‌انداز راهبردی منطقه توسط بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، بهره‌مند می‌شود. اسرائیل رهبران سیاسی حماس و حزب‌الله و همچنین برخی از نیروهای کلیدی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را حذف کرده و بیشتر سامانه های دفاع هوایی ایران را از بین برده است. ایران در دهه‌های اخیر، احتمالاً از روزهای تاریک جنگ ایران و عراق در اوایل دهه ۱۹۸۰ یا از زمان ترور قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه پاسداران، توسط دولت ترامپ در ژانویه ۲۰۲۰، تا این حد عقب‌نشینی نکرده بود.

نتانیاهو همچنان در حال بررسی امکان حمله به ایران است، که ممکن است به حضور طولانی‌مدت او در محاکمه فسادش در ۲ دسامبر مرتبط باشد.

تنها کمی بیش از یک سال پیش، بنیامین نتانیاهو به دلیل دادگاه‌های فساد و شکست اطلاعاتی که به وقایع ۷ اکتبر انجامید، به لحاظ سیاسی، یک مرده تلقی می‌شد. از آن زمان، محبوبیت او با کارزار نظامی علیه حماس و حزب‌الله و حذف رهبرانشان به‌شدت افزایش یافته است.

ترامپ و نتانیاهو هر دو گسترش توافق‌نامه‌های ابراهیم به عربستان سعودی را در اولویت قرار خواهند داد. با این حال، این کار ممکن است به‌سرعت یا به‌آسانی انجام نشود، زیرا عربستان خواهان درج تشکیل کشور فلسطین در این توافق است. از سوی دیگر، شرکای ائتلاف راست‌گرای افراطی نتانیاهو خواهان الحاق اراضی اشغالی و نه تشکیل کشور فلسطینی هستند. در اینجا نیز «هنر معامله» به نمایش گذاشته خواهد شد.

ترامپ در سپتامبر اعلام کرد که توافق با ایران را خواستار است، به‌دلیل پیامدهای احتمالی عدم دستیابی به توافق، از جمله خطر دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای. رویکرد او نسبت به ایران مبتنی بر نتایج خواهد بود و با اولویت و فوریت اجرا خواهد شد. برخلاف دولت قبلی، تیم ترامپ به جلسات بی‌نتیجه و وعده‌های عمل‌نشده ایران در مورد برنامه هسته‌ای و نیروهای نیابتی منطقه‌ای خود قانع نخواهد بود. موضوع اصلی «صلح از طریق قدرت» است.

اگر مذاکراتی انجام شود، این مذاکرات تحت فشار یا تهدید فشار برای ایران انجام خواهد شد. این موضوع دو ماه پیش از انتقال رسمی قدرت کاملاً مشهود است. دیدار ایلان ماسک در هفته گذشته با نماینده دائم ایران در سازمان ملل، امیر سعید ایروانی، احتمالاً انتخاب‌های سختی که تهران تحت دولت ترامپ با آن روبه‌رو خواهد شد را به‌روشنی مشخص کرده است. (وزارت أمور خارجه ایران انجام این دیدار را تکذیب کرده است.)

منبع: المانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱