سهم خواهی ترکیه از عضویت سوئد و فنلاند در ناتو

نویسنده: علی سعادت آذر، مدیرگروه ترکیه شناسی اسلام معاصر

دیپلماسی ایرانی: پس از حمله روسیه به اوکراین و فرسایشی شدن این جنگ دو رویکرد نظامی از سوی کشورها مطرح می شود؛ رویکرد اول "عضویت هرچه سریعتر در ناتو" که بیشتر از سوی کشورهای کوچک اروپایی که در تیررس تهاجم روسیه قرار دارند؛ مطرح می شود و رویکرد دوم تداوم "ساخت تسلیحات مدرن و حتی دسترسی به سلاح های اتمی". 

کشورهای سوئد و فنلاند از همان شروع جنگ علیه اوکراین با جدیت بیشتری البته با حمایت ایالات متحده آمریکا اقدام به عضویت کردند اما در این میان ترکیه که به تفسیری یکی از مهمترین اعضای ناتو به دلیل برخورداری از ماهییت ژوپلیتیکی و ژئو استراتریکی خاص، محسوب می شود با عضویت سوئد و فنلاند مخالفت کرد؛ از مخالفت رجب طیب اردوغان به عضویت فنلاند و سوئد در ناتو به عنوان وتوی اردوغان یاد می کنند. 

در نخستین واکنش، وزیر امور خارجه فنلاند از حرکت گام به گام این کشور و لزوم صبور بودن سخن گفت. این جمله بدان معنی است که مسیر چانه زنی با مخالف جدی به نام اردوغان باز است و در اصل ترکیه سهم خواهی می کند. سوال اصلی این است که ترکیه چه منافع بالقوه ای از این فعل و انفعال پیگیری می کند. این نوشتار به طور خلاصه به بررسی اهداف ترکیه از فرایند گسترش ناتو در شرق است. 

اول اینکه اسکاندیناوی به همراه بلژیک مهمترین مرکز تجمع دیازپورای کُرد است. فضای دموکراتیک کشورهای یاد شده این فرصت را به گروه های کرد داده تا از رسانه های این کشورها برای تبلیغات و جریان سازی علیه اقدامات ترکیه استفاده کنند. اردوغان در اظهارات خود با بیان این که کشورهای اسکاندیناوی عملا مسافرخانه گروه های تروریستی شده اند و بسیاری از این گروه ها در این کشورها در حال فعالیت هستند، موافقت ترکیه با این امر را منوط به تغییر سیاست های اروپا در قبال پ.ک.ک کرد. 

دوم؛ چانه زنی در خصوص "پذیرش سوئد و فنلاند در قبال تسهیل مسیر ورود ترکیه به اتحادیه اروپا". پس از یک وقفه ده ساله مجدد ترکیه خواستار حضور در اتحادیه اروپاست. اگرچه این موضوع جنبه تبلیغاتی داخلی هم دارد اما رفته رفته به یک گفتمان اروپایی برای اردوغان تبدیل خواهد شد. 

سوم امتیازگیری از روسیه زخم خورده از ناتو است. علی رغم فروش تسلیحات تعیین کننده ترکیه به اوکراین (پهبادهای نسل دوم آکینجی – بایراکتار) ترکیه با پیگیری سیاست عملگرایی، نه تنها تحریم های اقتصادی را علیه روسیه اعمال نکرد، بلکه به بهشت پولشویی اولیگارشهای روسی تبدیل شد. 

چهارم موازنه سنتی ترکیه با غرب و شرق. ناسازگاری با تصمیمات ناتو یکی از مهمترین ابزارهای ترکیه برای گرفتن امتیاز از آمریکاست. ترکیه امیدوار است بتواند امتیازاتی چون تسلیحات جدید، تغییر موضع بایدن در حمایت از کردهای سوریه، موضوع فرسایش یافته فتح الله گولن و ... از دولت بایدن بگیرد و در صورت عدم توفیق خود را همچنان مشتاق روسیه، پیمان شانگهای و مراودات تسلیحاتی در روسیه نشان دهد. بازی پیچیده و خطرناک و پر هزینه ای که در سال های اخیر نتایج مثبتی هم داشته است. 

به هر حال سیاست خارجی ترکیه در دولت عدالت و توسعه با این رویکرد عجین شده است: "ایجاد بحران برای رسیدن به منافع". داوود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه می گوید: "ترکیه آماده مذاکره با فنلاند و سوئد در مورد پیوستن آنها به ناتو است." این بدان معناست که ترکیه دنبال سهم خواهی از تحولات است. سیاست خارجی همین است بیشینه سازی منافع و پرهیز از مواضع شفاف در شرایط پیچیده منطقه ای و جهانی.