B۳w: نسخه آمریکایی ابتکار «یک کمربند یک راه»

نویسنده: بهنام وکیلی، پژوهشگر مسائل بین‌الملل و دبیر سرویس سیاست خارجی مجله فرهنگ دیپلماسی

دیپلماسی ایرانی: در اختتامیه اجلاس سران گروه هفت (G7) در 13ژوئن 2021، ابتکاری به نام «جهانی بهتر بسازید » توسط رئیس¬جمهور ایالات¬ متحده پیشنهاد شد. هدف اصلی طرح موسوم به B3W، کمک به توسعه زیرساخت‌های کشورهای کم‌درآمد و متوسط است. طبق این ابتکار، کشورهای G7 به رهبری آمریکا، برای رفع زیرساخت¬های 40 تریلیون دلاری مورد نیاز کشورهای درحال‌توسعه تا سال 2035 تلاش خواهند کرد. زمانی که به منطق استراتژیک و قصدهای پشت پرده توجه می‌شود، نشانه¬های از این پیش‌بینی وجود دارد که این ابتکار «راه‌حلی غربی» و جایگزین برای ابتکارات نهادی پکن ازجمله پروژه «یک کمربند یک راه» است.

ابتکار «یک کمربند یک راه» تقریباً هشت سال است که با سرمایه، تجهیزات، فناوری و مزایای بازار چین اجرا می‌شود. تعداد اعضای آن به بیش از 100 کشور رسیده و نفوذ و شناخت گسترده‌ای پیداکرده است. در محافل استراتژیک جهانی در مورد این پرسش که آیا این ابتکار می تواند به اهداف اصلی خود برسد هنوز اتفاق‌نظری وجود ندارد. بااین‌حال، مقابله و تحقیر چنین ابتکاری، اولویت استراتژیک دولت ترامپ به‌حساب می آمد. پس از سال 2018، ترامپ نگرش «تحقیرآمیز» خود را نسبت به زیرساخت‌های خارج از کشور تغییر داد. به‌طوری‌که با ژاپن و استرالیا برای راه‌اندازی طرح «شبکه نقطه آبی» به توافق رسید. این طرح که تمرکز اصلی آن بر کشورهای حوزه جنوب و جنوب شرقی آسیا قرار دارد، به‌جای توسعه پروژه‌های زیربنایی در کشورهای مختلف _ همانند آنچه در طرح جاده ابریشم جدید چین اتفاق می‌افتد _ به ایجاد سازوکار اعتبارسنجی و ارزیابی پروژه‌های زیرساختی در قالب استانداردهای معین بین‌المللی می‌پردازد.

جو بایدن از زمان انتخابش ایده‌های دیپلماتیک متفاوتی ارائه کرده و تصمیم گرفته است که مخالفت با طرح "یک کمربند یک راه" را به عهده بگیرد. در این راستا، دولت بایدن به همراه کشورهای گروه G7 از ابتکار B3W رو نمایی کرد. مقامات کاخ سفید ادعا می¬کنند که این ابتکار عمومی را با هدف کاهش «کسری زیرساخت» جهانی ایجاد کرده¬اند. B3W حکمرانی خوب و استاندارد بالا را کدهای رفتاری خود می داند و سعی می کند منصفانه بودن مزایای پروژه، کیفیت برتر و پایداری همکاری را نشان دهد. این ابتکار تغییرات اقلیمی را در اصول خود گنجانده و اعلام کرده است که «توافق آب و هوایی پاریس» را به‌شدت رعایت خواهد کرد. از نظر پروژه‌ها، B3W به‌وضوح از مزایای بزرگی که ابتکار «ابتکار یک کمربند یک راه» در ساخت بنادر، بزرگراه‌ها، فرودگاه‌ها و سدها جهانی به دست آورده، آگاه است و در مورد سرمایه‌گذاری خود در این پروژه‌ها سکوت می‌کند.

B3W در تلاش است با تمرکز بر چهار موضوع تغییرات آب‌وهوا، سلامتی و ایمنی، فناوری دیجیتال و برابری جنسیتی، پروژه های خاص‌تری را پیگیری کند. این ابتکار نه‌تنها به نیازهای عینی مناطق توسعه‌نیافته در جهان در «دوران پس از اپیدمی» پاسخ می‌دهد، بلکه با تفکر استراتژیک کلی دولت بایدن برای «اتحاد با اروپا برای کنترل چین» بسیار مطابقت دارد. بخش خصوصی مهم‌ترین ابزار تأمین مالی این ابتکار و بخش دولتی به‌عنوان نقشی مکمل در نظر گرفته‌شده است. این طرح همچنین بر نقش کاتالیزور مؤسسات مالی بین‌المللی تأکید می‌کند. در چارچوب این ابتکار که پاندمی کووید 19 آن را تشدید کرده است، قدرت‌های بزرگ موظف به ساخت پروژه های عمومی هستند که به تقویت بهبود منطقه‌ای و انحراف سرمایه جهانی کمک می‌کند. محتوای B3W با موضوعات رقابتی مانند ایدئولوژی، استانداردها، تجارت و امنیت ارتباط تنگاتنگی دارد. این نه‌تنها یک معنی سیاسی قوی دارد، بلکه مانند گذشته موقعیت غالب ایالات‌متحده را در پیشبرد ابتکار عمل برجسته می‌کند. این ابتکار همچنین از مأموریت «تعمیر اتحاد» دولت بایدن پشتیبانی می‌کند. چراکه دولت بایدن اهمیت زیادی برای استراتژی اتحاد قائل است و اقدامات قابل ‌ملاحظه‌ای را در جهت احیای اتحادها اتخاذ کرده است. در راستای این پیشینه، دولت بایدن سفر اروپا و اجلاس G7 را مرحله مهمی برای از سرگیری روابط ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا در "دوران پس از ترامپ" می‌داند. همچنین می‌توان استدلال کرد که این ابتکار گامی مثبت در جهت بازسازی چند جانبه¬گرایی است.

B3W نمایانگر استراتژی رقابتی دولت بایدن در قبال چین است، با این پیش‌فرض که بایدن و تیمش قصد دارند مسیر رقابت را اصلاح کنند. می‌توان حدس زد که زیرساخت‌های خارج از کشور به‌تدریج به یک منطقه اولویت‌دار استراتژیک ایالات‌متحده برای رقابت با چین تبدیل‌شده است. رقابت قوی است و حالت تهاجمی دارد. به‌طورکلی، پیشنهاد B3W یک سیگنال واضح ارسال کرده است که ایالات‌متحده و غرب در زمینه ساخت زیرساخت‌های جهانی با چین رقابت خواهند کرد.