پایان مذاکرات وین در دولت روحانی یا دولت بعدی؟

نویسنده: پرستو بهرامی راد، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: مذاکرات وین در خصوص احیای برجام همزمان با انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ وارد پنجمین مرحله خودش شده است. اخبار بسیار محدودی از روند مذاکرات، از سوی تمام طرف های مذاکره کننده به دست رسانه ها می رسد. در واقع به نظر می رسد که در یک پیمان نانوشته سعی دارند، روند توافقات به خارج از جلسات درز پیدا نکند. 

با این حال میخائیل اولیانوف، سرپرست هیات مذاکراه کننده روسیه در صفحه توئیتر خود نوشته است که دور پنجم مذاکرات احتمالاً دور پایانی خواهد بود و فعلا برنامه ای برای دور ششم مذکرات در کار نیست. از سوی دیگر سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه به تازگی گفته است که هیچ بن بستی در مذاکرات وین وجود ندارد و پیشرفت های خوبی حاصل شده و به نقاط کلیدی رسیده، ولی موضوعات کلیدی باقی مانده است.

بعد از این اظهارات سوال اصلی این است که آیا احیای برجام نزدیک است یا خیر؟ بی شک تا به امروز دو طرف یعنی ایران و آمریکا خواستار روند مذاکراتی برای احیای برجام بوده اند، اما در این میان اختلافات جدی وجود دارد. در مذاکرات وین، ایران تأکید بر لغو تمامی تحریم ها دارد، اما آمریکا با برداشتن تحریم های مربوط به پرونده هسته ای ایران موافقت کرده و حاضر به برداشتن همه تحریم ها نیست.

با این حال طبق گزارش فارن پالیسی، در دور چهارم مذاکرات نمایندگان آمریکا در وین حاضر به انعطاف بیشتری شدند و موافقت کرده که تحریم های وضع شده علیه شبکه نفتی و بانک مرکزی ایران را که پیشتر در ذیل قوانین کاتسا تحریم شده بودند به تعلیق درآورد. با این حال هنوز آمریکا نپذیرفته است که همه تحریمها را یکباره بردارد و بر لغو بخشی از تحریمها و اطمینان از عمل کردن ایران به تعهداتش و سپس برداشتن بخش دیگری از تحریم ها تأکید می کند. در واقع این شرایط نشان می دهد که آمریمکا تا حد امکان سعی دارد احیای برجام با روش مذاکره اتفاق بیافتد و تا حدود زیادی از خود انعطاف نیز نشان داده است. 

ایران نیز می داند که امکان رفع همه تحریم ها برای آمریکا به یکباره وجود ندارد و تاکید بر این موضوع که باید تمام تحریم ها همزمان برداشته شود، می تواند دو دلیل داشته باشد. اولین دلیل این است که در مذاکرات بتواند بالاترین سطح از امتیازات را دریافت کند و همچنین زمانی برای گذشت از شرایط انتخاباتی را داشته باشد. در واقع ایران نمی خواهد روند مذاکرات در مورد احیای برجام دستمایه انتخاباتی برای کاندیداها بشود و همچنین از سوی دیگر با تاکید بر خواسته خود می تواند امتیازات دیپلماتیک بیشتری از هیات آمریکایی دریافت کند که شاید حتی این روند در مذاکرات آتی که ممکن است بین تهران و واشنگتن شکل بگیرد، دست بالا را برای ایران رقم بزند.

احیای برجام به دست روحانی یا دولت بعدی

بعد از پخش فایل صوتی محمدجواد ظریف که باعث واکنش رهبری شد، ایشان به خوبی محدوده تصمیمات در حوزه سیاست خارجی در کشور را مشخص کردند. در واقع هر تصمیمی در حوزه سیاست خارجی بر عهده حاکمیت است و وزارت خارجه اجرا کننده این تصمیمات است. بر همین اساس به نظر می رسد احیای برجام از وعده های انتخاباتی کاندیداها کاملاً حذف شده است. اما سوالی که مطرح است این خواهد بود که آیا احیای برجام دستاورد دولت روحانی خواهد بود یا به دست دولت بعدی (که به نظر اصولگراها برنده انتخابات باشند) رقم می خورد؟ 

بی شک دستاورد بزرگ ۸ سال دولت تدبیر و امید قرارداد برجام بوده است. بر همین اساس حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران تمام سعی خود را دارد که قبل از ترک پاستور این قرارداد را به سرانجام برساند. از سوی دیگر توافق تهران با آژانس انرژی هسته ای تا ۳ تیر ماه تمدید شده است و این شرایط را به سمتی می برد که ایران و ۴+۱ سعی کنند هر چه سریعتر تا پایان این مهلت توافق مذاکرات را به جایی برسانند.

بی شک تا به امروز مذاکرات و ادامه آن با نظر نظام ایران انجام شده است و از آنجایی که دولت بعد احتمالاً یک دولت اصولگرا خواهد بود سعی می شود مذاکرات برجامی تا پایان دوره حسن روحانی به جایی برسد. زیرا هم خود او خواستار این موضوع است و هم بی شک دولت جدید خواستار این است که در کاستی های این توافق دخیل نباشد. همچنین اگر مذاکرات وین تا روی کار آمدن دولت جدید به نتیجه نرسد، این دولت در بدو ورود باید لباس غربگرایی در سیاست خارجی به تن کند که به نظر این لباس برای دولتی که شاید اصولگرا باشد، جالب به نظر نرسد. 

بر همین اساس احتمالاً باید منتظر پیشنویس جدی در خصوص احیای برجام تا پایان دولت حسن روحانی باشیم.