موقعیتی که باید دریابیم

صلح قره باغ و فرصت دیپلماسی اقتصادی ایران

۰۶ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۴:۴۵ کد : ۱۹۹۹۳۶۳ آسیا و آفریقا انتخاب سردبیر
مریم خالقی نژاد در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: در این صلح روسیه و ترکیه بیش از هر کشور دیگر حضور داشته اند که نه تنها برای آرامش در این منطقه بلکه برای برخی منافع استراتژیک آینده در منطقه نقش آفرینی می کنند. اما پس از آنکه این دو کشور به صلح دست یافته اند بی تردید قدم به قدم جای پای خود را در این منطقه محکم خواهند کرد و چه بسا بخواهند از تاثیرگذاری کشورهای قدرتمند منطقه مانند ایران کاسته و استراتژی های خود را پیش ببرند که یکی از مهمترین اهداف آنها نیز در بُعد اقتصادی و نفوذ به قفقاز است. به همین علت است که به نظر می رسد ایران باید از وضعیت کنونی ناشی از صلح قره باغ به مثابه فرصتی برای دیپلماسی و دیپلماسی اقتصادی و سپس افزایش روابط مختلف به خصوص بهبود مبادلات بازرگانی و ترانزیتی استفاده کند. بنابراین مساله این نوشتار آن است که چه عواملی وجود دارد که به افزایش نقش ایران در قره باغ کمک کند و تاثیر بگذارد؟ 
صلح قره باغ و فرصت دیپلماسی اقتصادی ایران

نویسنده: مریم خالقی نژاد، پژوهشگر مسائل خاورمیانه 

دیپلماسی ایرانی: قره باغ منطقه مرزی بین آذربایجان و ارمنستان، سالهاست مورد تنش و اختلاف کشورهای مرزی قرار گرفته است اما امسال پس از یک دوره درگیری نظامی کوتاه مدت با میانجیگری و دخالت برخی کشورها به خصوص روسیه و ترکیه به صلح رسیده اند. اگرچه میزان ماندگاری این صلح هنوز مشخص نیست اما با عطف به نیات و تاثیرگذاری مهمترین عاملان صلح یعنی روسیه و ترکیه می توان به آن امیدوار بود. 

آنچه از درگیری های نظامی باقی مانده خسارات اقتصادی به این منطقه است در حالی که آذربایجان از وضعیت نسبتا مطلوبتری برای ترمیم مناطق ویران شده برخودار است اما ارمنستان در وضعیت مطلوبی به سر نمی برد. این اقدامات تنش زا و تحریکات مسلحانه در دوران قبل از صلح نگرانی های امنیتی ایجاد می کرد که از جذابیت اقتصادی منطقه، به ویژه در ارمنستان برای سرمایه گذاران می کاهد. برای ارمنستان این درگیری ها فرصت های توسعه روابط تجاری متقابل بین کشورهای منطقه را کاهش می دهد که می تواند به توسعه اقتصادی همه جانبه منطقه کمک کند. ادامه و از سرگیری این بحران های نظامی و عدم پایبندی به صلح، می تواند بیش از آذربایجان برای ارمنستان ضررهای اقتصادی را داشته باشد که آن را از پروژه های حمل و نقل اقتصادی انرژی دور نگه دارد همچنین مهاجرت و سطح بیکاری و بدهی دولت ارمنستان نیز بر این امر تاثیر دارد.  

ارمنستان با دوری گزینی از تنش و بدون رخ دادن دوباره درگیری می تواند از برخی پروژه های منطقه ای برای بهبود وضعیت خود استفاده کند. بنابراین هر دو کشور برای حل برخی مشکلات اقتصادی خود نیاز به اوضاع ارام در منطقه قره باغ و سپس ایجاد روابط اقتصادی با کشورهای مختلف دارند. کشورهای منطقه و اروپایی که از آذربایجان منابع انرژی وارد می کنند نیز در این روند تأثیر دارند ، زیرا آنها می خواهند امنیت خطوط لوله نفت و گاز را تضمین کنند.

در این صلح روسیه و ترکیه بیش از هر کشور دیگر حضور داشته اند که نه تنها برای آرامش در این منطقه بلکه برای برخی منافع استراتژیک آینده در منطقه نقش آفرینی می کنند. اما پس از آنکه این دو کشور به صلح دست یافته اند بی تردید قدم به قدم جای پای خود را در این منطقه محکم خواهند کرد و چه بسا بخواهند از تاثیرگذاری کشورهای قدرتمند منطقه مانند ایران کاسته و استراتژی های خود را پیش ببرند که یکی از مهمترین اهداف آنها نیز در بُعد اقتصادی و نفوذ به قفقاز است. به همین علت است که به نظر می رسد ایران باید از وضعیت کنونی ناشی از صلح قره باغ به مثابه فرصتی برای دیپلماسی و دیپلماسی اقتصادی و سپس افزایش روابط مختلف به خصوص بهبود مبادلات بازرگانی و ترانزیتی استفاده کند. بنابراین مساله این نوشتار آن است که چه عواملی وجود دارد که به افزایش نقش ایران در قره باغ کمک کند و تاثیر بگذارد؟ 

در پاسخ بر آنیم که مهمترین مزیت ایران نسبت به دیگر کشورهایی مانند روسیه و ترکیه، نزدیکی جغرافیایی و اشتراکات فرهنگی و تاریخی بسیار نزدیک این منطقه با شهرهای هم مرز در ایران است که اگر ایران بتواند از این فرصت به وجود آمده استفاده کند بی تردید به سمت و سویی مثبت در روابط ایران با دو کشور بالاخص آذربایجان منجر خواهد شد چرا که با توجه به برخی بی اعتمادی های میان دو کشور ایران و آذربایجان شاید قره باغ فرصتی برای شروع دوباره روابط بهتر طرفین و از بین بردن برخی ابهامات باشد. 

یکی دیگر از عوامل تاثیر گذار نیز شرایط کنونی طرفین بخصوص برای از سرگیری تجارت انرژی و ترمیم مناطق جنگی و تخریب شده با کمترین هزینه است.

قره باغ به دو دلیل اهمیت اقتصادی زیادی برای برخی از کشورهای جهان دارد که آن دو دلیل یکی وجود سرمایه گذاران و فرصت های اقتصادی است برای مثال بنا بر برخی اخبار و آمارها سرمایه گذاری 160 شرکت خارجی در این منطقه تایید شده است و دومین دلیل اهمیت مسیر جغرافیایی و ژئوپلیتیک آن و کشورهای اطراف آن است برای مثال مسیر ترانزیتی ایران برای دو کشور آذربایجان و ارمنستان برای دستیابی به خلیج فارس و دریای عمان نیز دارای اهمیت است که به نظر می رسد شاید تحت تاثیر این صلح قرار گرفته باشد. در این بین ایران به دلیل مرز مشترک و کوتاه از یکسو و از سوی دیگر ارائه برخی خدمات و تبادلات بازرگانی می تواند با کمترین هزینه در حمل و نقل، به ارائه و ارسال کالا و خدمات برای بازسازی شهرهای تخریب شده در جنگ نظامی اقدام کند و نیازهای آنان را تامین کند. 

همچنین می توان با برقراری ارتباطات بیشتر تاثیری در کاهش نفوذ اسرائیل به منطقه داشت چرا که شاهد برخی ارتباطات رقابتی و ناشی از شرایط موجود در بعد از درگیری میان آذربایجان و ارمنستان با اسرائیل هستیم.

ایران باید از این مورد به عنوان نقطه و عامل محرک روابط بهتر اقتصادی با آذربایجان و سپس ارمنستان استفاده کند و مناطق دارای مرز مشترک با قره باغ را به گذرگاه و گلوگاه های ترانزیتی و ارتباطی اقتصادی و تجاری تبدیل کند چرا که با توجه به ارتباطات و موقعیت آذربایجان در قفقاز این منطقه می تواند به عنوان عاملی برای ارتباطات تجاری و بازرگانی بیشتری با قفقاز بدل شود و همچنین آذربایجان از منابع نفتی و ثروت نفتی مناسبی برخودار است که می تواند سرمایه گذاران زیادی را جذب کند.

در یک جمعبندی با توجه به دارا بودن مرز مشترک ایران با طرفین درگیر در قره باغ یعنی آذربایجان و ارمنستان از یک سو و از سوی دیگر پیشینه های تاریخی سرزمینی ایران و قرار گرفتن این منطقه در گذشته جغرافیایی ایران نیز می تواند موثر افتد. همچنین ارتباط میان شهرهای تبریز و آذربایجان و قره باغ را می توان نماینده فرهنگی تمدنی ایران و آذربایجان دانست و به نظر این صلح در صورت پایداری می تواند نقش موثری را برای اقتصاد و پیشرفت آذربایجان داشته باشد چرا که طرف های معامله بسیار مشتاق به ارتباطات مختلف با قفقاز هستند. از طرفی هم ارمنستان در برخی موارد نیاز به آذربایجان برای تامین برخی منابع و یا راه های ارتباطی دارد که همین امور به مثابه یک گزینه طلایی پیش روی ایران است. 

کلید واژه ها: ایران و آذربایجان ایران و ارمنستان ایران و ترکیه جنگ قره باغ جنگ ارمنستان و آذربایجان اقتصاد ایران اقتصاد


( ۶ )

نظر شما :

كامران ۰۷ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۳:۴۳
بنا بر فرمایش خانم نویسنده فرصت اقتصادی بزرگی در منطقه ایجاد شده است و باید از ان استفاده کرد ولی متاسفانه برخی افراد و جریانات در کشور در این امر اخلال ایجاد میکنند و با وارونه سازی حقایق سعی در عدم تعمیق روابط کشورمان با جمهوری اذربایجان دارند نمونه ان مثل اویختن پرچم چروک و خارج از ابعاد استاندارد جمهوری اذربایجان در دیدار وزیران خارجه در تهران که در بین دولتمردان و مردم اذربایجان بازخورد منفی داشت ، یا شایعه تغییر مرزها به جهت ایجاد کریدور نخجوان در داخل ایران ، حضور نیروهای تکفیری، شعر خوانی ارس و..... که همگی باعث ایجاد کدورت در این روابط میگردد ، روابط خارجی ما نیاز به یک بازنگری دارد.
امیر در جواب کامران خسرو علی و... ۰۷ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۶:۴۵
باکو با باز کردن پا اسراییل تمام ذخایر نسل خاویار نابود میکند , فرصت اقتصادی زیر سربگذارد باکو و آلوده نکند دریا با اکتشافات نفتی و ساخت خط لوله نفتی با ترکمنستان اما کامران این پرچم چروک سایتهای پانترک افاضه کردند شما هم دنبال کننده همان خبرگذاری ها و گروههای مجازی باشید در باره ایران هم افاظاتی کردند همان خبرگذاری ها و گروههای مجازی مورد علاقه شما دم خروس زد بیرون کامران خسرو و علی (و همفکران پانترکتان )
علی ۰۸ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۰:۴۹
با عدم نمایش نظرات واقعی به جایی نخواهید رسید و الفبای دموکراسی را زیرپا می گذارید . در حالی که کامنتی با اسم " امیر در جواب کامران خسرو علی و... " نوشته شده که نه فارسی نثر نه نظم نه دری نه تاجیکی نه افغانی نه پهلوی و نه مربوط به زمان کوروش است را نمایش می دهید . لطفاٌ فارسی را پارس بدارید! .
ساسان در پاسخ به امیر ۰۸ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۵:۳۶
آقا امیر چیزی که در باره نسل ماهیخاویار نوشتی نشون میده که در این زمینه اصلا" مطالعه که نداشتی هیچ حتی اخبار روزمره رو هم نخوندی. دلیلکاهش ذخایر ماهیان خاویار در دریای خزر اولا" صید بی رویه است که در این زمینه ول روسیه و بعد ایران مقصرند. تی ایران خودمون قبل از انقلاب طی یک برنامه کارشناسی صید به روش دامگستر ممنوع شده بود بعد از انقلاب گفتند این برنامه طاغوتی هست و دوباره این روش شیوع پیدا کرد و ضربه شدیدی به نسل ماهیان خاویاری زد. علاوه بر این ورود نوعی ژله فیش به نام شانه داران از دریای سیاه و رود ولگا توسط کشتی های تجاری روسی به دریای خزر سبب شد تا این گونه مهاجم هم غذای ماهیان خاویاری را از بین ببرد و هم در تخم ریزی ماهیان خاویاری اختلال ایجاد کند. پس الکی این موضوع را گردن آذربایجان نندازید و حد اقل در موضوعات علمی اظهار نظر غیر کارشناسی ندید. در ضمن اگر اکتشاف نفتی بد است چرا ما در خلیج فارس این کار را می کنیم؟
عباسی ۰۸ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۵:۴۹
دوستان و هموطنان عزیز؛ اگر به دنبال رونق اقتصادی در نوار شمالی کشور ( به ویژه گیلان، اردبیل،آذربایجانشرقی و آذربایجانغربی) هستیم بهترین فرصت در این اوضاع توسعه رابطه با جمهوری اذربایجان است. این کشور الان بیش از 50 میلیارددلار ذخیره ارزی دارد که در بین کشورهای منطقه بی نظیر است. شرکت های ایرانی هم به دلایل مختلف بهترین گزینه برای برخی فعالیت های اقتصادی مانند ساختمان سازی، جاده سازی و غیره هستند. آذری ها حداقل 200 هزار واحد خانه مسکونی و دهها هزار واحد تجاری، اداری و صنعتی و بیش از هزار کیلومتر جاده در قره باغ خواهند ساخت. ارمنستان نیز هرچند پول ندارد ولی منابع طبیعی مانند زمین و جنگل و معدن برای سرمایه گذاری دارد که توی اونهم ایرانیها بهترین گزینه اند. بنابر این نفع ما این است که با کشورهای آذربایجان، روسیه، ترکیه و ارمنستان همکاری اقتصادی داشته باشیم و دست از تبلیغات منفی واهی برداریم. اگر دنبال توسعه کشور نیستیم و در پی عقده گشایی و حرفهای پوچ و بی سر وته و فحش دادن به آذربایجان و ترکیه هستیم که هیچ ! اینجا را اشغال نکنیم چون اینجا محل ارائه نظرت کارشناسی است نه چاله میدون مدرن مثل اینستا ...
در جواب ساسان و عباسی ۰۹ بهمن ۱۳۹۹ | ۱۴:۱۸
ساسان من به نوعی ویروس ناقل که باعث از بین رفتن خاویار شده است اشاره میکنم نه به نحوه ی صید ،اما شما اکتشاف نفتی در خلیج فارس متصل به دریای عمان و اقیانوس هند را با دریاچه که تقریبا هیچ ابراهی مهم با دریاها یا اقیانوسها ندارد و جریان آب در آن حرکت نمی کند یکی میدانید ؟؟؟؟؟؟؟ برایم محرز شد که حتی جغرافیا و اطلاعات عمومی ندارید ؟؟؟؟؟؟؟ بیشترین عمق دریاچه سمت ایران است و بیشترین آلودگی به سوی سواحل ایران می آید(مهمترین دلیل امضا کنوانسیون محیط زیست عدم عبور خط لوله انتقال از بستر دریا و آلودگی جانبی آن که متاسفانه ترکمنستان و باکو قصد احداث آن در میدان انرژی مشترک و ترانزیت به اروپا دارند ). اما آقا عباسی ایران مشتاق همکاری اقتصادی است اما سهم ترکیه و اسراییل نخواهد گذاشت که پروژه عمرانی به ایران برسد بزرگراه، خطوط راه آهن،و تاسیسات ، حال ترکیه شروع به ساخت کرده اما ایران در گرو مذاکره ته مانده اگر برسد یا باکو علی رغم عدم میل باطنی راضی به شراکت ایران در قره باغ شود ،حال مقایسه کن مشکل از ایران است یا باکو ؟؟؟؟؟؟