انگیزه های غیرمتداول اردوغان در حمایت از باکو

اقتصاد ضعیف مانع از سیاست خارجی فعالانه ترکیه نمی شود

۰۱ آبان ۱۳۹۹ | ۱۲:۰۰ کد : ۱۹۹۶۴۱۱ اخبار اصلی آسیا و آفریقا
از زمان آغاز دور جدید خصومت ها در ناگورنو-قره باغ، اظهارات آنکارا با باقی جامعه بین المللی تفاوت قابل توجهی داشته است: سازمان ملل، اتحادیه اروپا و حتی روسیه و ایران خواستار آتش‌ بس شدند، اما ترکیه حمایت بی قید و شرط خود از جمهوری آذربایجان را مطرح کرد و گفت بدون یک راه حل دوام آوردنی آتش بس بی معناست. این موضع گیری ترکیه نشان دهنده یک تغییر گسترده تر در سیاست خارجی این کشور مبتنی بر اعتماد از دست رفته به دیپلماسی بین المللی، تمایل بیشتر به مشارکت مستقیم در درگیری های منطقه ای با هدف دستیابی به ارتباط و نفوذ و تمایل به سرمایه گذاری روی محبوبیت داخلی ناشی از این اقدامات است.
اقتصاد ضعیف مانع از سیاست خارجی فعالانه ترکیه نمی شود

نویسنده: سینان اولگن

دیپلماسی ایرانی: از زمان آغاز دور جدید خصومت ها در ناگورنو-قره باغ، اظهارات آنکارا با باقی جامعه بین المللی تفاوت قابل توجهی داشته است: سازمان ملل، اتحادیه اروپا و حتی روسیه و ایران خواستار آتش‌ بس شدند، اما ترکیه حمایت بی قید و شرط خود از جمهوری آذربایجان را مطرح کرد و گفت بدون یک راه حل دوام آوردنی آتش بس بی معناست. این موضع گیری ترکیه نشان دهنده یک تغییر گسترده تر در سیاست خارجی این کشور مبتنی بر اعتماد از دست رفته به دیپلماسی بین المللی، تمایل بیشتر به مشارکت مستقیم در درگیری های منطقه ای با هدف دستیابی به ارتباط و نفوذ و تمایل به سرمایه گذاری روی محبوبیت داخلی ناشی از این اقدامات است.

موضع گیری ترکیه در قبال ناگورنو-قره باغ را می توان پیش از هر چیزی از طریق روابط نزدیک عاطفی و هویتی آن با جمهوری آذربایجان توضیح داد. ترک ها و آذربایجانی ها به زبان های نزدیک به هم صحبت می کنند و خود را بخشی از یک خانواده بزرگ تر ترک می دانند که تا آسیای میانه گسترش یافته است.

ترکیه همچنین بارها از موضع جامعه جهانی در رابطه با مناقشات ناگورنو-قره باغ قاطعانه انتقاد کرده است. از زمان پایان جنگ سرد، سازمان ملل و قدرت های غربی بارها به اقدامات دولت هایی مانند صدام حسین در عراق یا ولادیمیر پوتین در روسیه برای به دست آوردن قلمرو با زور، واکنش تندی نشان داده اند. ترکیه ادعا می کند که در مورد ناگورنو-قره باغ، واکنش بین المللی نادیده گرفتن سرزمین های جمهوری آذربایجان با یک استاندارد دوگانه بوده است. درگیری در قلمرو جمهوری آذربایجان در سال 1991 به یک جنگ مسلحانه با ارمنستان تبدیل شد که به اشغال این منطقه و حتی مناطق اطراف آن توسط ارمنستان پایان یافت و منجر به آوارگی نزدیک به 1 میلیون نفر شد. وسعت سرزمین های اشغالی حدود 20 درصد از کل سرزمین جمهوری آذربایجان است و ترکیه در واکنش به این اغال مرزهای خود با ارمنستان را در سال 1993 بست. فرانسه، روسیه و ایالات متحده برای مدت طولانی طرفین را به سمت حل و فصل مشکلات سوق داده اند.

حمایت سیاسی ترکیه از جمهوری آذربایجان همچنین در میانه یک دوره تعمیق همکاری های اقتصادی و نظامی صورت می گیرد. ترکیه با اعزام مشاوران و ارائه برنامه های آموزشی منظم و همچنین انتقال دارایی های استراتژیک مانند هواپیماهای بدون سرنشین، نقش قابل توجهی در اصلاحات ارتش جمهوری آذربایجان ایفا کرده است. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، گفته تنها خروج نیروهای ارمنی از قره باغ و سرزمین های اشغالی جمهوری آذربایجان می تواند راه حلی برای درگیری باشد. اما این مساله با خطر تبدیل شدن مناطق مورد مناقشه به صحنه ای برای رویارویی ترکیه و روسیه همراه است. روسیه تا کنون تمایلی به درگیری نشان نداده و در قیاس با ترکیه، نقشی متعادل کننده ایفا کرده است. مسکو در عین تمایل تاریخی و مذهبی به روابط با ایروان، به حفظ روابط سیاسی خود با باکو نیز اهمیت می دهد.

در رابطه با ترکیه، جهان در حال حاضر شاهد تحولی در سیاست خارجی و امنیتی این کشور است. آنکارا به یک بازیگر جدی تر در سیاست خارجی تبدیل شده و تمایل بیشتری به استفاده از قدرت سخت خود و مشارکت مستقیم در درگیری های منطقه ای نشان می دهد. از این رو، درک عوامل محرک ترکیه در این رویکرد اهمیت دارد. دست کم سه توضیح متفاوت وجود دارد.

اولی، به نظم جهانی مربوط می شود. جدایی دیپلماتیک ایالات متحده از اروپا در همسایگی ترکیه، خلا قدرت ایجاد کرده که می تواند به طور بالقوه اتحادیه اروپا را به یک بازیگر خارجی و امنیتی با نفوذ تبدیل کند و با این حال، اتحادیه اروپا هنوز نتوانسته بر اختلافات داخلی خود غلبه کند. ترکیه از این نقصان استراتژیک استفاده کرده است.

دومی، ایدئولوژی سیاسی حزب حاکم عدالت و توسعه و اردوغان است. اردوغان بارها از رهبران سابق ترکیه به دلیل سیاست خارجی بیش از حد همسو با منافع ایالات متحده به شدت انتقاد کرده و وعده داده با تبدیل شدن به یک بازیگر با نفوذ منطقه ای، ترکیه را به جلال سابق خود بازگرداند. این سیاست که گاهی «نو-عثمانی» خوانده می شود، توجه رای دهندگان ترکیه را به خود جلب کرده است. بدین ترتیب، سیاست خارجی به بخشی اساسی در داستان ظهور ترکیه تبدیل شده است. 

سومی و آخری، به سیاست های هر روزی مربوط می شود. یک سوال اساسی وجود دارد درباره اینکه ترکیه تواایی ایفای نقش نظامی در شمار فزاینه صحنه های بین المللی را دارد؟ این سوال به ویژه با توجه به مشکلات اقتصادی ترکیه در نتیجه شوک همه گیری کرونا و نبود اصلاحات و عدم توازن ساختاری طولانی مدت، مطرح است. تولید ناخالص داخلی ترکیه از سال 2013 که به 951 میلیارد دلار و اوج خود رسیده بود، هر ساله کاهش داشته و در سال 2019 به 754 میلیارد دلار رسیده است. عملکرد بد اقتصادی بر محبوبیت حزب عدالت و توسعه تاثیر منفی سیاسی داشته و به کاهش حمایت از حزب تا 31 درصد در اوت 2020 انجامیده است. اما پاسخ سوال آنهایی که تصور می کنند اقتصاد ضعیف سرانجام سیاست خارجی فعالانه اردوغان را مهار می کند، احتمالا منفی است. مداخله ترکیه در سوریه، لیبی و حالا هم ناگورنو-قره باغ نشان داده که اقتصاد احتمالا محدودیتی برای سیاست خارجی سخت ترکیه به شمار نمی رود و حتی عامل آن است. درگیری ها این تصور را که ترکیه کشوری در محاصره است و به طور مداوم توسط بازیگران خصمانه مورد حمله قرار می گیرد، پررنگ تر و نوعی احساس نیاز به رهبری قوی ایجاد می کنند. اما مهم تر اینکه این درگیری ها یک دوگانگی کاذب ایجاد و رای دهندگان را به انتخاب بین رفاه اقتصادی و امنیت ملی وادار می کنند. 

این معضلی است که سیاست گذاران ترکیه با آن مواجه هستند. سیاست خارجی مبتنی بر شعارهای جنگی، قدرت سخت و بدخیمی غرب می تواند از نظر سیاسی در کوتاه مدت مفید باشد، اما در بلند مدت با ثبات اقتصادی همخوانی ندارد. و با این حال، این عملکرد اقتصادی کشور است که در نهایت سرنوشت رقابت های سیاسی بعدی ترکیه را رقم خواهد زد.

منبع: کارنگی اروپا / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34
 

کلید واژه ها: قفقاز شمالی حمایت ترکیه از جمهوری آذربایجان ناگورنو ـ قره باغ مناقشات قره باغ-ناگورنو مناقشات ارمنستان و جمهوری آذربایجان


( ۸ )

نظر شما :

خسرو ۰۱ آبان ۱۳۹۹ | ۱۳:۱۶
سازمان ملل در هر درگیری توصیه به اتش بس میکند ، ولی اتحادیه اورپا و روسیه و امریکا (کلوپ صلیبی ) به عنوان حامیان ارمنستان متجاوز ، آتش بس میخواهند چون مترسک شان در حال شکست هست ، ولی مواضع ایران در بیطرفی ، مایه تعجب همه مردم ایران و شیعیان جهان است چون همه انتظاردارند در کنار آذربایجان باشد ، به گفته نویسنده محترم اقتصاد ترکیه ، بیست در صد کوچکتر شده است ولی باز سیاست خارجی فعالانه را ادامه میدهد ، تعطیلی اقدامات ترکیه در سوریه موجب تاسیس کردستان جعلی و تهدید تمامیت ارضی سوریه و ترکیه و عراق و ایران می شود ، پس نمی تواند تعطیل شود ، دولت قانونی لیبی از ترکیه دعوت کرده است (درست مثل ایران در سوریه ) و بالاخره ، منازعه قره باغ که ترکیه آنرا مشکل خودش ( یک ملت و دو دولت) تلقی میکند ودر ضمن در انجا هزینه ای(مالی یا انسانی ) نمی کند چون دولت آذربایجان ثروتمند و قدرتمند است ، ولی باید پرسید اقتصاد ایران چقدر کوچکتر شده است با وجود سیاست خارجی فعال ایران در عراق وسوریه و لبنان و یمن و افغانستان و ونزئلا و نیجریه و...
ایران دوست ۰۱ آبان ۱۳۹۹ | ۲۲:۴۲
اروپا وآمریکا و روسیه طرفدار ارمنستان هستن بعد همه شون سلاح به آذربایجان دادن؟ چرا شما پانترکها حرفی از جعلیات نمی‌تونید بزنید؟ کردستان جعلی نیست ،جعلی توران و ملت‌های به اصطلاح ترک شما هستن که هیچ کدوم زبون هم رو هم نمیفهمن. ایران به خاطر خیانت و وطن فروشی افرادی مثل شما به این روز افتاده.
در جواب خسرو ۰۲ آبان ۱۳۹۹ | ۰۰:۰۶
با حلوا حلوا کردن دهن شیرین نمیشه! حامیان ارمنستان کشورهای غربی نیستند بلکه ایران و روسیه هستند! در ضمن اگر اقتصاد ترکیه ۲۰ درصد کوچک شده اقتصاد ما در حال ورشکستگی کامل است و اصلا قابل مقایسه با وضعیت ترکیه نیستیم!
ایرج ۰۲ آبان ۱۳۹۹ | ۰۸:۴۰
خسروجان مواضع بی طرفی ایران از روی اگاهی و نقشه چینی برای ورود ایران به این مناقشه است چرا اذربایجان شیعه پایگاه در اختیار اسراییل قرار میدهد که پهباد بر فراز نطنز و همکاری در ترور دانشمندان هسته ای ایرانی و برپایی جلسات تجزیه طلبی و تحریف و انکار تاریخ در کتب تاریخی مدارس و..... اقدامات ترکیه و تجهیز و تسلیح تروریستهای ترکی ازبک چچن ایغور و.. باعث افزایش مشروعیت کردها به عنوان تنها ترین گروه غیر حاکمیتی سوریه و فدرالی در عراق شده است در مبارزه با تروریستها و گسیل تسلیحات به انها و حمایتهای سیاسی و... شده دولت لیبی از تروریستهای ترکمن سوری دعوت کرده ؟؟؟؟انجا به خاطر منافع قومیتی (ترک بودن سراج )و منابع نفتی و قرارداد انحصاری تعیین مرز مدیترانه و استحصال گاز بوده که پول حمایت خود از سراج را تمام کمال گرفته است مشکل قره باغ به خاطر سد نفوذ ترکیه با اذربایجان و اهداف قومیتی و نفوذ به قفقاز جنوبی و هاب و امنیت انتقال انرژی به اروپا است تمام هزینه ها باکو برعهده گرفته است (مالی و جانی) مشکل اقتصاد ایران بر خلاف ترکیه عدم سیاست روشن اقتصادی و شفافیت و رانت و...و لحاظ نکردن سیاست خارجی با سیاست اقتصادی است .امید وارم تبلیغات سنگین انور اب را نشر نکنید
كامران ۰۲ آبان ۱۳۹۹ | ۱۹:۱۸
در جواب برخی اراجیف، اولا اگر هر کشوری سلاح میفروشد دنبال منافع خود است.روسیه به اذربایجان سلاح های متعارف با استاندارد پایین میفروشد ،اما مثلا موشک اسکندر را نمیفروشد اما در مقابل انرا به ارمنستان میفروشد ، اذربایجان ، برای مقابله با ان پدافند باراک را میخرد ، که اگر نمیخرید همین امروز باکو با موشک اسکندر یکسان میشد همانگونه که مناطق مسکونی شهر گنجه توسط موشکهای اسکاد ویران شدند و غیر نظامیان بسیاری شهید و مجروح شدند، در مقابل یک دشمن از سلاح یکی دیگر استفاده کردن عین هوشمندی است ،همچنان که ترکیه برای مهار کشورهای غربی از سلاح اس ۴۰۰ استفاده میکند. در جواب اراجیف طرفداران تروریست های کردی این را بیان کنم که ۳۰ سال است دولت امریکا بودجه مخصوص ارمنستان و دولت خودخوانده قره باغ را منظور میکرد و الان تنها دلیل بی میلی به ورود به این جنگ در اولویت نبودن ان برای انهاست و این هوشمندی و تنظیم زمان برای عملیات حق خواهی مردم اذربایجان است و انشاله پایگاههای اموزشی تروریست های pkk، در قره باغ همزمان با تروریست های ارمنی نابود خواهد شد.
ایرج ۰۳ آبان ۱۳۹۹ | ۱۲:۲۸
کامران جان پایگاه پانترکهای وطن فروش در باکو و ترکیه و پایگاههای اذری در اختیار اسراییل نابود شود آذربایجان مدعی است که قرارداد نظامی فوق با رژیم صهیونیستی برای مقابله با تهدیدات ارمنستان منعقد شده و این در حالی است که آذربایجان با ارمنستان اصلاً مرز آبی و دریایی ندارند. بسیاری از کارشناسان منطقه معتقدند که هدف قرارداد فوق فقط جمهوری اسلامی ایران است و دولت آذربایجان برای آمادگی نظامی خود دست به امضای قرارداد مزبور زده است.افشای این لیست توسط سایت «Strategy page» در حالی انجام می‌گیرد که وزیر جنگ آذربایجان یک ماه قبل در سفرش به تهران اعلام کرد که «آذربایجان از اسرائیل حتی یک فشنگ هم خریداری نکرده است»!
آبتین ۰۴ آبان ۱۳۹۹ | ۰۸:۵۵
در همین چند سال روسیه به آذربایجان سوخو فروخته است آن هم به صورت مستقیم. کشورهای غربی قطعات پهباد های ترکیه را تامین مرده اند با علم به اینکه به آذربایجان فروخته خواهند شد. اسرائیل از تامین کننده های اصلی نظامی آذربایجان است. خزعبلات پانترکی را برای خودتان نگه دارید. شبه نظامیان پ ک ک با توجه به همکاری گرجستان با آذربایجان، باید از ایران و ترکیه بگذرند! واقعا برخی به درمان نیاز دارند.
به ايرج ۰۴ آبان ۱۳۹۹ | ۱۹:۱۷
بله اقای ایرج !! اذربایجانً و ارمنستان مرزمشترکی ندارد!! الان درگیری بین قاره اقیانوسیه و قاره افریقاست!! یه ضرب المثل زیبا وقدیمی فارسی. حرف نزنی نمیگن لالی
به ايرج ۰۴ آبان ۱۳۹۹ | ۱۹:۳۴
تقویت مرز دریایی برای مهار روسیه است،که تبدیل به لقمه اماده نشوی، والا اگر ارتش روسیه میتوانست به راحتی ورود میکرد، درواقع مردم اذربایجان در ۲۰۰ سال اخیر دو بار با روسیه مواجه شدند و هردو بار تنها !! درتجاوز روسیه در زمان قاجار مردان اذربایجان جنگیدند و زنان اذربایجان زیور الات خود را برای تامیین مالی ارتش عباس میرزا بخشیدند. و الان هم با مطامع انها بایدبجنگند، باز تنها!! تا شروسی غالب نشود.
ایرج در جواب به ایرج ۰۵ آبان ۱۳۹۹ | ۱۱:۱۲
وقتی متن را با دقت نمی خوانی نمیگن لالی گفتم مرز ابی