گمانه زنی ها درباره مذاکرات حسن روحانی و آبه شینزو

نویسندگان: بن دالی و فرناز فصیحی

دیپلماسی ایرانی: حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، روز جمعه با آبه شینزو، نخست وزیر ژاپن، دیدار کرد. برخی گمانه زنی ها حاکی از آن است که روابط دوستانه آبه با ایرانی ها و دولت دونالد ترامپ می تواند یک گشایش جدید دیپلماتیک برای تسهیل تنش ها فراهم آورد.

این سفر 2 روزه که اولین سفر رئیس جمهوری ایران به ژاپن در نزدیک به 20 سال گذشته به شمار می رود، در حالی صورت گرفت که روحانی با چالش های جدی در داخل و خارج از کشور مواجه است. تحریم های ایالات متحده بر فروش نفت که پس از خروج یکجانبه ترامپ از برجام اعمال شده، به اقتصاد ایران به شدت آسیب رسانده است. به علاوه، ایران در ماه گذشته با تظاهرات شدید داخلی و واکنش ها به اقداماتش در خاورمیانه مواجه شده است.

گزارشگر «ان اچ کی» ژاپن به نقل از روحانی در گفت و گو با آبه تاکید کرد که «صلح و ثبات در خاورمیانه و مناطق خلیج فارس» به شدت برای ایران اهمیت دارد. روحانی همچنین بار دیگر بر انتقادهای دیرینه از ایالات متحده و «عقب نشینی یک طرفه و غیرمنطقی آن از توافق هسته ای» تاکید کرد. روحانی افزود: «امیدوارم که ژاپن و سایر کشورهای جهان برای حفظ توافق تلاش کنند.» این رسانه به نقل از آبه هم گفت که ژاپن از ایران انتظار دارد که به تعهداتش در توافق عمل و «به طور سازنده در صلح و ثبات در منطقه» ایفای نقش کند. آبه همچنین گفت که کشورش برای ایفای نقش خود در تسهیل تنش ها در منطقه تلاش خواهد کرد.

روحانی بعدتر عکسی از خود و آبه در توئیتر به اشتراک گذاشت و نوشت: «ایران از هر طرحی که بتواند موجب افزایش تبادلات اقتصادی به ویژه در حوزه انرژی و افزایش صادرات و فروش نفت بشود، استقبال می کند. در راستای منافع ملی خود از هیچ گونه مذاکره یا توافقی روی گردان نیستیم.»

تحلیلگران می گویند پس از شکست تلاش های فرانسه، ژاپن که مورد اعتماد ایالات متحده و ایران است، می تواند نقش میانجی بین دو کشور را ایفا کند.

دیدار روحانی و آبه در حالی برگزار شد که نشانه های دیگری هم مبنی بر تلاش های ایران و ایالات متحده برای یافتن راه هایی برای گفت و گو وجود دارد. حدود دو هفته پیش ایران و آمریکا تبادل زندانی انجام دادند و ترامپ در توئیتی مذاکرات از سوی ایران را منصفانه توصیف کرد و نوشت: «ما می توانیم با هم به توافق برسیم!» در صحنه دیگری که به نظر می رسید یک ژست دیپلماتیک فوق العاده باشد، کلی کرافت، سفیر آمریکا در شورای امنیت ملی، در جلسه روز پنجشنبه به سمت مجید تخت روانچی، همتای ایرانی خود، حرکت کرد تا گفت و گویی با او داشته باشد. اگرچه دستیاران هر دو این مساله را بی اهمیت خوانده اند، اما چنین اتفاقی در جلسات سازمان ملل در سال های اخیر نادر بوده است.

کازوو تاکاهاشی، کارشناس در سیاست خاورمیانه و از اساتید برجسته دانشگاه آزاد ژاپن، گفت: «روحانی امیدوار است با سفر خود نشان دهد که ایران همچنان مورد احترام است و منزوی نشده و شاید حتی امیدوار بوده بتواند برخی امتیازات از ژاپن یا ایالات متحده دریافت کند.» گمانه زنی تاکاهاشی این بود که روحانی پیامی به ترامپ ارسال کرده مبنی به اینکه به مذاکره تمایل دارد.

ایران آشکارا از هرگونه پیشنهادی مبنی بر حل و فصل سریع دیپلماتیک مناقشات با آمریکا فاصله گرفته است. روحانی تاکید کرده که هدف از سفرش به ژاپن گفت و گو درباره امنیت خاورمیانه و کاهش تنش ها در خلیج فارس بوده است. علی ربیعی، سخنگوی دولت، هم گفت که سفر روحانی به مذاکره با ایالات متحده ارتباطی نداشته، اما ایران از پیام ها و تلاش های جدید ژاپن استقبال می کند.

به گفته یک مقام دولت ژاپن، دیدار روحانی و آبه به درخواست ایران و در فاصله زمانی اندک برنامه ریزی شده است. تاکاهاشی باور دارد که این مساله نشان دهنده این است که ایرانی ها پیامی «فوری و مهم» داشتند که می خواستند به ترامپ برسانند.

در ایران، حامیان و مخالفان روحانی واکنش های مختلفی به سفر به ژاپن و احتمال تلاش برای گشایش روابط با آمریکایی ها داشتند. بسیاری از ایرانی ها همانند جناح روحانی، خواستار راه حلی دیپلماتیک برای تحریم ها هستند. اما اصولگرایان با هر گونه مذاکره ای با ایالات متحده تا زمانی که تحریم ها لغو نشده اند، مخالف هستند. یوکیو اوکاموتو، دیپلمات پیشین و مشاور ارشد سیاسی نخست وزیران سابق ژاپن، معتقد است که سفر روحانی به «نرمش افزایشی» احتمالی در روابط ایران و ایالات متحده منجر نخواهد شد، اما «جو» ایجاد شده در نتیجه این دیدار از آن جهت اهمیت دارد که به جهانیان پیام می دهد ایران آماده گفت و گوست.

منبع: نیویورک تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34