پوتین نظاره‌گر سودجوی اختلافات آنکارا - ریاض

دیپلماسی ایرانی: در مورد بحران به وجود آمده پیرامون مسأله «جمال خاشقچی» روزنامه‌نگار عربستانی تنها دو فرضیه وجود دارد: اول آنچه ترکیه در این خصوص مطرح می‌کند که بر این اساس تیم 15 نفره سعودی‌ها که روز دوم اکتبر به استانبول آمده‌اند، یا خاشقچی را به قتل رسانده یا آن را ربوده‌اند. در حالی که روایت سعودی‌ها در خصوص ناپدید شدن این روزنامه نگار چنین است که آنان هیچ چیز از مکان وجود وی پس از آنکه کنسولگری را ترک کرده است، نمی‌دانند.

به گزارش روزنامه العرب، «دیمیتار بیشیوف» معتقد است تمام کسانی که این جریانات را دنبال می‌کنند آرزو دارند که پایان خوشی برای این ماجرا رقم بخورد. اما با وجود اطلاعاتی که مسئولان ترک در اختیار رسانه‌ها گذاشته‌اند، بیم این می‌رود که خاشقچی که از یک روزنامه‌نگار نزدیک به حکام سعودی‌ به مخالف بارز حکومت آنان تبدیل شده بود، دیگر زنده نباشد.

ترکیه نیز در برابر انتخابی سخت قرار دارد. آیا به طور آشکار با عربستان وارد جنگ شود؟ یا از آنچه در کنسولگری اتفاق افتاده، خواه هرچه که بوده، بهره‌برداری کند تا بتواند از این رهگذر امتیازاتی را از پادشاهی عربستان بگیرد؟

ترکیه نمی‌تواند موضوع را مخفی کند، زمان در حال گذر است. اردوغان نیز کلمات خود را با دقت انتخاب می‌کند تا این فرصت را در اختیار سعودی‌ها قرار بدهد که اوضاع را تحت کنترل در بیاورند. همچنین وی فرضیه‌هایی که در این خصوص مطرح می‌شود را کاهش می‌دهد. در این میان روزنامه‌های وابسته به دولت ترکیه اما آتش‌بیار معرکه شده‌اند تا فشارها بر ریاض را افزایش دهند.

روزنامه «الصباح» ترکیه اسامی 15 تن از مسئولان عربستان را منتشر کرده با این گمان که آنان اعضای گروهی هستند که به استانبول آمده بودند. بر اساس گزارش این روزنامه و به نقل از بازپرس‌های ترکیه‎‌ای، یک متخصص پزشکی قانونی نیز در میان این افراد بوده است.

با مرور زمان مشخص می‌شود که این استراتژی دوگانه به دوری از بحران کمک می‌کند یا نه. چراکه هر راهکار دیگری جز این ممکن است به درگیری همه جانبه میان اردوغان و «محمد بن سلمان» ولی عهد سعودی بیانجامد. اگر سعودی‌ها بر مواضع خود پافشاری کنند، جنگ لفظی میان دو طرف بالا خواهد گرفت، چراکه اردوغان نیز از مواضع خود دست نخواهد شست.

شاید مسأله خاشقچی باعث شود آتش گداخته‌ای که سال‌ها زیر خاکستر بود الان زبانه بکشد. ترکیه و عربستان دو قدرت قدیمی بزرگ و رقیب سنتی در خاورمیانه هستند که دوستی نزدیکی نیز با یکدیگر ندارند. با این حال نمی‌توان مواضع واحد این دو را در زمان آغاز بحران سوریه نادیده گرفت. در آن زمان هردو خواهان کناره‌گیری «بشار اسد» رئیس‌جمهور سوریه بودند.

اما از همان زمان ریاض با دیده تردید به سیاست‌های آنکارا در حمایت از جماعت «اخوان المسلمین» در گستره خاورمیانه نگاه می‌کرد. ایدئولوژی این جبهه با ایدئولوژی حزب «عدالت و توسعه» حاکم بر آنکارا، هم سو است.

ترکیه وعربستان مواضع متفاوتی با قطر دارند. قطر همچنان دوست نزدیک ترک‌‌ها در منطقه است و در کنار این موضوع از جماعت اخوان المسلمین نیز حمایت مالی به عمل می‌آورد. قطر همواره قدردان ترکیه است، این موضوع را می‌توان در اقدام قطری‌ها مبنی بر اهدای یک هواپیمای اختصاصی به اردوغان مشاهده کرد. همچنین قطر تعهد داده بود که برای حمایت از پول ملی ترکیه که در حال سقوط بود، 5 میلیارد دلار به اقتصاد این کشور پمپاژ کند.

نکته دیگری که آخرین نکته هم نیست، این است که شاید عربستان حس خوبی نسبت به همکاری ترکیه با ایران نداشته باشد که به شکل‌گیری مثلث روسیه، ترکیه و ایران برای «مذاکرات صلح آستانه» منجر شده است. اما دیگر چه؟ طبیعی است انتظار داشته باشیم که آمریکا به این قضیه ورود کند و برای سهولت بخشیدن به روند توافق میان دو همپیمان مهم خود تلاش‌هایی را انجام دهد. اما در این میان گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر این وجود دارد که ترکیه شبکه‌های متعدد و مختلف را به کار گیرد تا مانع از این شود که پای واشنگتن به قضیه باز شود.

در این صورت، روند بحران چنین خواهد بود که حوادث اخیر موجب پیچیده‌تر شدن و بدتر شدن روابط آنکارا و واشنگتن شود. اردوغان ذره‌ای از هواخواهی و همدلی دولت ترامپ یا حتی مخالفان پرشمار آن برخوردار نیست. در برخی موارد کاخ سفید باید موضع شفاف‌تری نسبت به آنچه در خصوص خاشقچی دارد اتخاذ کند که همواره ستونی را در روزنامه «واشنگتن پست» آمریکا به نوشته‌های خود اختصاص می‌داد.

جمهوری‌خواهان در کنگره آمریکا در مورد این قضیه به تبادل نظر نشسته‌اند اما اینکه ترامپ به نفع ترکیه وارد این قضیه شود دور از انتظار است.

اگر بحران میان ترکیه و عربستان به درگیری آَشکارا و علنی منجر شود و آمریکا به جانبداری از یکی از دو طرف برخیزد (عربستان)، به احتمال زیاد اردوغان نیز به سمت کسی متمایل شود که می‎‌تواند به او تکیه کند: ولادمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه! در سایه روابط متشنج ترکیه با ائتلاف سه‌گانه عربستان، آمریکا و مصر و با وجود ضعیف بودن روابط این کشور با ایران، بنابراین تنها یک مقصد برای اردوغان باقی می‌ماند: روسیه.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11