امروز دموکراسی در ترکیه جان داد

نویسنده: فریده قتیس

دیپلماسی ایرانی: رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه اعلام کرده در رفراندوم بر سر قانون جدیدی که او را احتمالا برای چندین سال قدرتمندتر خواهد کرد، پیروز شده است. نتایج انتخابات که مخالفان آن را تقلبی خوانده اند وعده ترکیه ای کمتر دموکراتیک، بیشتر مذهبی و به طور تلخی چند دسته تر از همیشه را می دهد.

حالا، نتایج نشان از پیروزی 51 درصد به 49 درصد به نفع اردوغان دارد و اپوزیسیون می گوید شمارش آرا به واسطه تقلب خدشه دار شده است و پیمان بسته اند آن را به چالش خواهند کشید.

اردوغان رهبری آشتی پذیر نبوده و در عوض با ترویج اختلافات ایدئولوژیک، اجتماعی و فرقه ای حکومت کرده است. پاسخ وی به چالش ها، حتی اعتراضات مسالمت آمیز و دموکراتیک، سرکوب مخالفان بوده و از فرصتی – و حتی هر چالشی – برای تقویت قدرت خود بهره برده است.

هیچ فرصتی گرانبهاتر از رفراندوم پیشنهادی روز یکشنبه نبود. پیروزی در رفراندوم، قانونی جدید با 18 ماده را تصویب می کند که به صورت تدریجی، نظام پارلمانی ترکیه را به ریاست جمهوری تبدیل می کند.

تاکنون، رئیس جمهور چهره ای فاقد نفوذ بود، بدون وابستگی به احزاب سیاسی و بدون قدرت فائقه. در دوران اردوغان، آن چهره تشریفاتی هرگز چهره ای حقیقی نبود. اما سیستم تازه به طور رسمی رئیس جمهور تشریفاتی را به فرمانده اجرایی بدل می کند.

انتخابات بعدی ریاست جمهوری در سال 2019 برگزار خواهد شد، در آن زمان پست نخست وزیری ملغی خواهد شد. در آن هنگام رئیس جمهور قادر خواهد بود 12 تن از 15 قاضی دادگاه عالی را منصوب کند، اعضای شورای عالی امنیت ملی را انتخاب و نقشی برجسته در ارائه پیش نویس قوانین ایفا کند. منتقدان می گویند اردوغان در عمل به یک دیکتاتور بدل خواهد شد.

اردوغان هرگز زمام آک پارتی (حزب عدالت و توسعه) را رها نکرد، حتی زمانی که به ریاست جمهوری انتخاب شد، ژوئیه گذشته زمانی که اقدام برای سرنگونی اش  را خنثی کرد، از فرصت پیش آمده برای پاکسازی کشور از هر کسی که ممکن بود مقابل جاه طلبی های سیاسی اش بایستد استفاده کرد.

کودتای سال 2016 چنان برای اردوغان سودمند بود که هنوز خیلی ها شک دارند خودش آن را هدایت نکرده باشد. در عرض چند ساعت پس از بازپس گیری قدرت، سرکوبی در ابعاد خیره کننده به راه انداخت، چند ده هزار نفر را زندانی کرد و صدها هزار تن را پست هایشان در ارتش، دانشگاه، دادگاه و غیره برکنار کرد. کودتا شکست خورد و دموکراسی هم در پی آن جان داد.

در حالی که هنوز بسیاری در کشور امید داشتند ببینند ترکیه به سمت غرب مدرن و لیبرال نزدیک می شود و به "اتحاد اردوغان" پیوستند، اردوغان با شعارهای ضد غربی و ملی گرایانه آن ها را از خود راند. رئیس جمهور  با حمایت حدود نیمی از جمعیت ترکیه قدرت بزرگی است، اکثر آن ها روستایی و از بخش های محافظه کار جامعه هستند.

اما برای نیمه دیگر جامعه، او و برنامه هایش مورد لعن و نفرین قرار دارند. برای گروه های شهری ترکیه و آن هایی که هنوز سکولاریسم کمال آتاتورک را ستایش می کنند، هضم برنامه های برآمده از مذهب و محافظه کارانه اردوغان دشوار است.

بدتر از آن، به نظر می رسد رئیس جمهور مصمم است تا با ترکیب تازه ای از دین و ملی گرایی که وی را به چهره ای والا بدل می کند، کمالیسم را به چالش بکشد. کاخ 600 میلیون دلاری وی با 1100 اتاق شاهدی سمبلیک برای منتقدانی است که می گویند او می خواهد به سلطان جدید بدل شود و روزهای باشکوه عثمانی را بازگرداند، روزگاری که یک نفر قدرت کامل را در اختیار داشت و ترکیه رهبر جهان اسلام بود.

خیلی ها نگران هستند که رئیس جمهور برای شکل دهی دوباره جامعه تا چه حد دیدگاه های مذهبی و محافظه کارانه خود را تحمیل خواهد کرد. بسیاری از زنان وقتی که رئیس جمهور در یک سخنرانی در خصوص "طبیعت حساس" زنان صحبت و اعلام کرد :" دین ما نقشی برای زنان تعریف کرده است : مادر بودن" ؛ به خشم آمدند.

اما شاید هیچ چیز در برنامه اسلامیزه کردن ترکیه بیش از تمرکز حکومت بر روی طرح های آموزشی که در آن سکولاریسم انگاره مرکزی بود هشیارانه تر نباشد. اردوغان گفته است که می خواهد "نسلی مومن" پرورش دهد و وزیر آموزش برنامه تحصیلی جدیدی را اعلام کرده که شامل حجم عظیمی از متون مذهبی و همچنین شامل تصویری قهرمانانه از پیروزی اردوغان علیه کودتای دسیسه چین ها در ماه ژوئیه است.

آنچه پیش روی مردم چند پاره ترکیه قرار دارد دوران به شدت وخیم شده تر اردوغان است. رئیس جمهور حالا برای پیشبرد نقشه اش برای فرسودن سکولاریسم و تحکیم قدرتش مقتدر شده و برای آن هایی که می خواهند ترکیه در مسیر دموکراسی، همراه با حاکمیت قانون، قضات مستقل، آزادی بیان و برابری برای همه حرکت کند، جاده پیش رو بسیار بسیار ناهموار شده است.

منبع : سی ان ان / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / ۳۳